Onder druk van de heersende stroperijcrisis in Afrika lijken olifanten in hun evolutionaire ontwikkeling hun slagtanden kwijt te raken. De handel in jaguars bloeit in heel Zuid-Amerika, voor de kust van de staat Washington schieten vissers Californische zeeleeuwen af en hoewel in heel Vietnam berenfarms voor de onttrekking van gal worden gesloten, laten eigenaren hun gevangen beren sterven van de honger.
Maar in het afgelopen jaar zijn er ook enkele lichtpuntjes te bespeuren:
Grote internationale veilinghuizen zijn gestopt met het aanbieden van neushoornhoorn. In respons op de druk van milieugroepen zijn Bonhams en Sotheby’s deze herfst gestopt in Hongkong met het aanbieden van de hoorn. De veilinghuizen hebben verklaard niet langer voorwerpen aan te bieden die geheel of gedeeltelijk van neushoornhoorn zijn gemaakt. Ook het veilinghuis China Guardian Hong Kong maakte bekend dat het in de toekomst geen hoornproducten meer zal aanbieden. Christie’s had daartoe al in 2012 besloten, aldus een woordvoerder van de firma. Nu bieden bijna alle vooraanstaande internationale veilinghuizen geen neushoornhoorn meer aan. (Tot op heden is Poly Auctions nog het enige grote veilinghuis in Hongkong dat nog niet helemaal is gestopt met het aanbieden van hoornproducten. In een verklaring per e-mail schreef de firma dat zij zich strikt houdt aan de wetgeving in Hongkong en dat ze “alle voorwerpen die van illegale plantages en illegaal wild afkomstig zijn, verwerpt en ernaar streeft deze op de veilingmarkt af te wijzen.”) Hongkong is van oudsher een populaire markt voor de verkoop van neushoornhoorn; volgens de plaatselijke wetgeving kan neushoornhoorn onder bepaalde omstandigheden worden geveild, bijvoorbeeld wanneer uit de documentatie blijkt dat de hoorn antiek is. Al in 1977 verboden de deelnemers aan de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten (CITES) de internationale handel in neushoornhoorn.
Japan mag niet langer in naam van de wetenschap Noordse vinvissen vangen en het vlees ervan verkopen. In oktober nam de internationale gemeenschap maatregelen ter bescherming van de Noordse vinvis, een van de snelste walvisachtigen ter wereld. Het permanente comité van de CITES concludeerde dat de vermeend ‘wetenschappelijke’ vangsten van de bedreigde walvis in het noorden van de Stille Oceaan wel degelijk een commercieel doel dienden en daarom moesten stoppen. Japan vangt per jaar zo’n honderd Noordse vinvissen onder het voorwendsel van wetenschappelijk onderzoek en verkoopt het vlees om naar eigen zeggen verder onderzoek te kunnen financieren. In een reactie op de beslissing van de CITES besloot Japan om tot de volgende grote bijeenkomst van de CITES, in mei 2019, geen Noordse vinvissen meer te vangen.
Maatregelen ter behoud van sommige walvissoorten hebben resultaat. Internationale verboden op de commerciële walvisvangst in het noorden van de Stille Oceaan en op het zuidelijk halfrond zorgen ervoor dat sommige walvispopulaties zich herstellen. De wereldwijde populatie van gewone vinvissen, die al geruime tijd door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) werd aangeduid als ‘met uitsterving bedreigd’, is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw ongeveer verdubbeld. Eerder dit jaar verlaagde de IUCN de status van de gewone vinvis naar ‘kwetsbaar voor uitsterving’. Ook de status van een andere walvissoort die vanwege zijn dikke vetlagen (blubber), olie en vlees van oudsher veel werd gevangen, de grijze walvis, is naar beneden bijgesteld, van ‘ernstig met uitsterving bedreigd’ tot ‘met uitsterving bedreigd’.
Hongkong heeft beloofd de handel in olifantenivoor geleidelijk uit te bannen. Begin 2018 stemde de stadstaat in met een plan om de verkoop van olifantenivoor tegen het einde van 2021 uit te bannen. Hongkong is een belangrijk centrum voor de ivoorhandel, en milieugroepen menen dat het sluiten van deze markt – naast Hongkongs beslissing om wildsmokkelaars zwaarder te straffen – kan bijdragen aan de strijd tegen de stroperij in Afrika, waar tienduizenden Afrikaanse olifanten per jaar worden gedood.
Het Chinese verbod op de ivoorhandel is nu van kracht. Veel van de wereldwijde vraag naar ivoor is afkomstig van het Chinese vasteland, waar in 2017 op de laatste dag van het jaar een algeheel verbod op de ivoorhandel werd uitgevaardigd. Daardoor is 2018 het eerste volle jaar geworden waarin het verbod van kracht is. De maatregel lijkt verandering te brengen in de houding jegens het kopen van ivoorproducten, zo blijkt uit een opiniepeiling onder consumenten die werd uitgevoerd door Traffic, het Wereldnatuurfonds en GlobeScan. Dat is het goede nieuws. Het slechte nieuws zijn berichten van kopers die ivoor willen blijven aanschaffen: zij melden dat ze hun ivoor nog altijd tegen normale prijzen kunnen kopen, maar dan net over de Chinese grens. Deze situatie toont aan dat er internationaal meer moet worden gedaan om deze handel aan banden te leggen.
Opnieuw is een reusachtig stuk van het Amazonewoud beschermd gebied geworden. De beschermde Serranía de Chiribiquete in Colombia, die eerder dit jaar met ruim 12.000 vierkante kilometer werd uitgebreid, beslaat nu ruim 43.680 vierkante kilometeren is daarmee het grootste stuk tropisch regenwoud ter wereld dat als nationaal park wordt beschermd. De ook tot Werelderfgoed uitgeroepen Serranía de Chiribiquete ligt in het uiterste noordwesten van het Amazonebekken en staat onder meer bekend om zijn beroemde rotstekeningen en zijn bedreigde soorten, waaronder de reuzenotter, de reuzenmiereneter, de wolaap en de laaglandtapir. Milieugroepen hopen dat het park zal dienen als bastion tegen de ontbossing in het Amazonegebied, ook al worden in andere delen van het regenwoud nog steeds veel bomen geveld. Tussen augustus 2017 en juli 2018 werd bijna 7800 vierkante kilometer aan Braziliaans regenwoud gerooid, vooral als gevolg van de illegale houtkap, aldus een rapport van de Braziliaanse regering. Ook voerde de pas gekozen president van het land, Jair Bolsonaro, campagne met de belofte om de milieuwetgeving in het gebied te versoepelen.
China heeft het verbod op het gebruik van tijgerbotten en neushoornhoorn in heelmiddelen weer ingesteld. In oktober maakte Beijing bekend dat het land het verbod op het gebruik van deze dierlijke ingrediënten in traditionele heelmiddelen zou opheffen. Voor de bewering dat tijgerbotten of neushoornhoorn de menselijke gezondheid verbeteren, bestaat geen enkel bewijs en voor het opheffen van het verbod werd geen enkele verklaring gegeven. Milieugroepen wijzen op het groeiende aantal ‘tijgerboerderijen’– en op de hoge kosten voor het onderhoud van deze dieren – als voornaamste redenen voor de opheffing van het verbod. Maar na protesten van milieugroepen in de hele wereld draaide China het besluit weer terug. Een hoge beambte verklaarde tegenover staatsmedia dat China de opheffing van het verbod op het legale gebruik van neushoornhoorn en tijgerbotten in traditionele heelmiddelen weer zou uitstellen totdat er ‘nader onderzoek’ naar was gedaan.
De non-profitorganisatie Wildlife Watch is een onderzoeksjournalistiek project van de National Geographic Society en National Geographic Partners, met speciale aandacht voor wildcriminaliteit en de uitbuiting van wilde dieren. Lees meer verhalen over wildcriminaliteit op natgeo.nl/wildcriminaliteit
Lees ook: Schokkend rapport over uitgebreid netwerk voor illegale handel in schildpadden
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
