Hoe dieren hun omgeving waarnemen, blijft in veel opzichten een raadsel voor de mens. Dat geldt ook voor slimme en sociale dieren als geiten, die door hun charisma zelfs een heel genre op YouTube hebben voortgebracht: in tientallen video’s die miljoenen keren zijn bekeken, zijn grappige en schattige momenten met geiten vastgelegd. Dierencentra die verwaarloosde geiten opvangen, zoals Goats of Anarchy, hebben honderdduizenden toegewijde volgers op Instagram.
Het kan verleidelijk zijn om aan deze expressieve en levendige dieren menselijke trekjes toe te schrijven, maar de werkelijkheid is dat we heel weinig weten over de manier waarop dieren denken en voelen. Toch lijkt het erop dat we stukje bij beetje meer inzicht krijgen in het waarnemingsvermogen van dieren.
Een nieuw onderzoek, dat vorige week is gepubliceerd in het vakblad Frontiers in Zoology, bevestigt dat geiten aan het gemekker van soortgenoten kunnen merken hoe tevreden of ontevreden zij zijn. Met andere woorden, ze kunnen waarnemen hoe een andere geit zich voelt. De resultaten kunnen gevolgen hebben voor de wijze waarop we geiten in gevangenschap houden – om hun vlees, melk of wol, of als gezelschapsdieren – en behandelen.
Op het meest basale niveau laat het nieuwe onderzoek zien dat geiten “zich bewust zijn van de omgeving waarin ze leven,” zegt hoofdauteur Luigi Baciadonna. Daarmee behoren geiten tot de groep dieren die in staat zijn om emoties bij soortgenoten waar te nemen, een club waartoe ook paarden, primaten, schapen en andere soorten behoren.
Eerder al hadden de onderzoekers van deze studie geconstateerd dat geiten hun gevoelens in hun gemekker kunnen uitdrukken. Daarna besloot een uitgebreider team te onderzoeken of geiten ook bij soortgenoten emoties kunnen waarnemen. “Als je de uitwerking van emoties op hun soortgenoten niet bestudeert, zie je een belangrijke sociaal aspect over het hoofd,” zegt Luigi Baciadonna, postdoctoraalonderzoeker aan de Queen Mary University of London en hoofdauteur van de nieuwe studie.
De groep werkte met 24 geiten in het Buttercups Sanctuary for Goats in het Engelse Kent, een centrum dat verwaarloosde en mishandelde geiten in het zuidoosten van Groot-Brittannië redt en opvangt.
Luistertest
De onderzoekers namen het gemekker op dat afzonderlijke geiten lieten horen wanneer ze tevreden waren, bijvoorbeeld wanneer er voedsel werd gebracht, of wanneer ze lichtelijk tot zeer ontevreden waren, omdat ze vijf minuten van hun kudde werden afgezonderd of zagen hoe andere geiten aan het eten waren terwijl zij niet bij dat eten konden.
Vervolgens speelden ze het opgenomen gemekker weer af in het bijzijn van verschillende geiten die met een hartmonitor waren uitgerust. Daarbij ontdekten ze dat de geiten alerter werden wanneer de emoties in het gemekker veranderde, wat erop wijst dat de dieren de veranderingen oppikten. Wanneer ze tevreden gemekker kregen te horen, werden de tussenpozen tussen hun hartslagen langer, een teken van welzijn bij dieren.
De onderzoekers onderwierpen de ‘ontevreden’ geiten niet aan zeer onaangename behandelingen, dus het ging zeker niet om kreten van angst of schrik, zegt Baciadonna. Voor het menselijk oor klonk het ontevreden gemekker bijna hetzelfde als het tevreden gemekker. Maar geiten waren alerter op negatieve dan positieve uitingen van hun soortgenoten.
Dat is volgens Baciadonna niet meer dan logisch. “Je moet oplettender zijn als er potentieel gevaar dreigt dan wanneer je op een feestje bent en met vrienden zit te eten.”
Kristina Horback, assistent-professor aan de faculteit voor dierwetenschappen van de University of California in Davis, is niet verrast door de resultaten. “In evolutionair opzicht klinkt dit heel logisch,” schrijft zij in een e-mail. Ze wijst erop dat het voor alle dieren, ook mensen, nuttig is om te vertrouwen op aanwijzingen van soortgenoten “die laten weten dat er in de omgeving iets aan de hand is” – of dat nu iets positiefs of gevaarlijks is – “iets dat invloed kan hebben op hun overlevingskansen.”
Wat hebben geiten eraan?
Het belangrijkste is volgens Baciadonna om nu te proberen te bepalen of de emoties van de ene geit kunnen ‘overslaan’ op andere geiten. Als geit nummer 1 bijvoorbeeld zou merken dat geit nummer 2 in de problemen is, zou geit nummer 1 zich dan ook onrustig gaan voelen?
Als het antwoord bevestigend is, dan vraagt Baciadonna zich af wat degenen die deze dieren verzorgen en fokken met deze informatie kunnen doen. “Als we dieren in slechte omstandigheden houden” en dat zou bij de geiten tot uitingen van angst leiden, dan zou dat volgens hem “gevolgen kunnen hebben (...) en zou die angst zich in een groep dieren kunnen uitbreiden. Het is aan ons of we deze informatie op een positieve of negatieve manier gebruiken.”
Baciadonna hoopt dat zijn onderzoek nieuw licht werpt op het complexe gedrag van geiten en als vertrekpunt kan dienen voor verder onderzoek naar de communicatie en relaties tussen deze dieren. “Het is niet ongebruikelijk dat we dezelfde geiten hun hele leven lang samen zien optrekken,” zegt hij.
Empathie bij dieren
Dan is er nog de vraag of dieren empathie kunnen voelen – het vermogen om emoties bij soortgenoten niet alleen te herkennen maar ook ‘mee te voelen’. Er is uitgebreid studie gedaan naar de moeilijkheid om de aanwezigheid van empathie bij dieren te kunnen beoordelen. Uit enkele van deze studies komt naar voren dat veel dieren, waaronder ratten, kippen en honden, op z’n minst tekenen van empathie in hun gedrag vertonen. Maar in andere studies wordt betwijfeld of dieren wel empathie kunnen voelen zoals de mens dat kan.
Leanne Lauricella, oprichtster van Goats of Anarchy, een opvangcentrum voor verwaarloosde en gehandicapte geiten in New Jersey, zou helemaal niet verbaasd zijn als uit verder onderzoek zou blijken dat geiten elkaars emoties kunnen aanvoelen. Ze kent talloze verhalen over de complexe relaties die zich tussen geiten van haar centrum hebben gevormd.
“Ze hebben elkaar nodig. Paartjes en groepen eten gezamenlijk, spelen samen en liggen samen in de zon,” zegt zij. “Toen een van onze pasgeboren tweelingen haar zusje kwijtraakte, ging een van de andere geiten dicht tegen haar aan liggen en troostte haar.”
“De vermogens van geiten worden soms onderschat,” zegt Baciadonna.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
