Geboeid aan handen en voeten, en in een oranje jumpsuit van de gevangenis, schuifelde Joseph Maldonado-Passage, beter bekend als ‘Joe Exotic’, vorige week woensdag de rechtszaal van de federale rechtbank in Oklahoma City binnen om de uitspraak in zijn proces aan te horen. Tot aan zijn arrestatie, in september 2018, was hij de voorman van de grootste organisatie in de VS die zich toelegde op het fokken van tijgers en het aanbieden van knuffel- en fotomomenten met welpjes en wilde dieren. Soms voerde hij ware shows op, waarbij hij als een Las Vegas-achtige performer optrad.
Maar de man die ooit de ‘Tijgerkoning’ werd genoemd, oogde nu ingetogen en terneergeslagen. Verdwenen was het zelfvertrouwen van de extravagante showman die ik gedurende zijn zeven dagen durende proces het afgelopen voorjaar had gezien. Op 2 april veroordeelde een jury hem wegens twee pogingen tot opdrachtmoorden en zeventien verschillende misdaden tegen wilde dieren. Eerder had National Geographic in een uitgebreide reportage bericht over de vijf- tot tienduizend tijgers die in de VS worden gehouden, over de eigenaars van deze dieren en over de reden voor dit hoge aantal.
Joe Exotic huilde toen hij de rechter om een mild oordeel verzocht. “Ik heb geen wetten overtreden,” zei hij. Hij beriep zich op zijn slechte gezondheid. Hij verontschuldigde zich bij Carole Baskin, zijn voornaamste slachtoffer, maar beschuldigde haar, de regering, de politie, zijn personeel en anderen van zijn huidige problemen. Zijn gezicht vertoonde geen emotie toen rechter Scott Palk het oordeel uitsprak: 264 maanden oftewel 22 jaar gevangenisstraf. Voor de 56-jarige Maldonado-Passage betekent het praktisch levenslang.
Joe Exotic had geprobeerd twee verschillende huurmoordenaars te contracteren – een werknemer en een undercoveragent van de FBI – om Carole Baskin, oprichtster van het Big Cat Rescue Wildlife Sanctuary in Florida, te laten vermoorden. Baskin was zijn aartsvijand. Op haar website ‘911 Animal Abuse’ werden mensen aan de kaak gesteld die grote aantallen tijgers fokten en welpen van hun moeders scheidden om ze voor fotografische doeleinden in te zetten. Baskin zette demonstraties op touw tegen de lucratieve rondreizende shows die Joe Exotic in winkelcentra en op kermissen organiseerde. Haar aantijgingen schaadden zijn bedrijf, hij bedreigde haar op sociale media en in het openbaar – en probeerde haar te laten vermoorden.
Baskin kreeg de gelegenheid om in de rechtszaal te spreken. “De vervolging van de heer Schreibvogel Maldonado Passage was mogelijk op grond van slechts een handvol levendige voorbeelden van zijn kwaadaardige voornemen om mij te laten vermoorden,” zei zij. “Terwijl u de strafmaat overweegt, zou ik erop willen wijzen dat als deze gewelddadige en geobsedeerde man ooit vrijkomt, het leven van mij en mijn gezin weer zal worden zoals het in de tien jaar voorafgaand aan dit proces is geweest.”
Voor elk van zijn twee moordopdrachten werd Maldonado-Passage tot 108 maanden cel veroordeeld, straffen die hij achter elkaar moet uitzitten. De aanklachten wegens wildcriminaliteit leverden hem nog eens vier jaar cel op. Joe Exotic werd schuldig bevonden aan het doden van vijf tijgers, die hij een kopschot had gegeven om plaats te maken voor nieuwe katten. Hij verkocht en verhandelde tijgers en andere bedreigde diersoorten, en vervalste documenten om zijn illegale activiteiten voor de federale overheid te verbergen.
“Alle veroordelingen laten zien dat de rechter de ernst van het gedrag van de verdachte heeft erkend,” zei aanklager milieucriminaliteit John Webb. Baskin zei dat ze “opgelucht was dat Maldonado-Passage zoveel jaren achter de tralies blijft.”
In zijn toelichting op de uitspraak zei rechter Palk dat Joe Exotic “werd verteerd door en mogelijk geobsedeerd was met het idee om Carole Baskin het zwijgen op te leggen.” Ook benadrukte hij de aanhoudende minachting van de verdachte voor de wet: in een afgeluisterd telefoongesprek dat Joe Exotic in afwachting van zijn proces vanuit een cel in de gevangenis van Grady County had gevoerd, had hij geprobeerd welpen te verkopen. De rechter wees op een patroon van “systematische dierensmokkel” en wees op de ernst van zijn misdaden jegens wilde dieren, die hij “aanzienlijk in aantal” noemde.
De advocaten van Joe Exotic vroegen de rechter toestemming voor hun cliënt om na het uitzitten van zijn straf weer wilde dieren te bezitten. Maar rechter Palk wilde daar niets van weten. Hij “heeft een grote bereidheid getoond om regelgeving te omzeilen,” zei de rechter, waardoor er “geen enkele speelruimte” is voor de mogelijkheid dat hij ooit weer dieren zou mogen bezitten of ervoor zou mogen zorgen.
De zaak tegen Joe Exotic heeft in de loop der jaren veel aandacht gekregen: honderden nieuwsberichten, podcasts en nu zelfs een tv-serie van producer en Saturday Night Live-ster Kate McKinnon. Maldonado-Passage is een zeer kleurrijke figuur, die tientallen jaren in de schijnwerpers stond en zich zelfs verkiesbaar stelde als president en gouverneur van Oklahoma. En het verhaal over de opdrachtmoorden is als film noir-element natuurlijk onweerstaanbaar. Maar de wijze waarop Maldonado-Passage in het Greater Wynnewood Exotic Animal Park (dat nog steeds open is) met tijgers omging, lijkt niet ongebruikelijk te zijn in een sector die ten behoeve van toeristen knuffelmomenten met exotische dieren verzorgt.
Tijdens het proces tegen Joe Exotic onthulden talloze getuigen dat er ook in het geval van andere parken en shows sprake was van verkoop en smokkel van tijgers en andere bedreigde diersoorten, vervalsing van officiële documenten, het witwassen van geld, belastingontduiking en andere criminele activiteiten. Op de uitspraakzitting zei advocaat William Earley dat er “meer dan voldoende bewijs is voor de stelling dat anderen bij soortgelijke wetsovertredingen waren betrokken.” In onze eerdere berichtgeving brachten wij het smokkelnetwerk voor tijgers in de VS in kaart.
Ondanks talloze veroordelingen in de afgelopen jaren wegens dierenmishandeling en -verwaarlozing en het in gevaar brengen van mens en dier, blijven dit soort praktijken dankzij lakse wetgeving en gebrekkig toezicht gewoon doorgaan. Weinig centra zijn hun vergunning voor het tentoonstellen van dieren van het Amerikaanse ministerie van Landbouw kwijtgeraakt. “Het ministerie had het bedrijf van Joe Exotic al twintig jaar geleden moeten sluiten,” zei Brittany Peet, directeur wetgeving voor dieren in gevangenschap van de PETA Foundation. “Hij is misschien wel de eerste misbruiker van dieren in gevangenschap die achter de tralies verdwijnt wegens het doden en smokkelen van grote katachtigen in gevangenschap, maar hij zou niet de laatste moeten zijn. De PETA roept justitie op om het beleid dat tot de veroordeling van Joe Exotic heeft geleid, voort te zetten en het hele smokkelnetwerk voor tijgers in gevangenschap aan te pakken en voorgoed op te rollen.”
Hoewel hij niet voor zware dierenmishandeling was aangeklaagd, werd de manier waarop Joe Exotic zijn dieren behandelde door talloze dierenactivisten aan de kaak gesteld. In 2011 bleek uit undercover-onderzoek van de Humane Society of the US dat tijgers en andere diersoorten “in belabberde omstandigheden in kooien zaten opgesloten en bij wijze van ‘training’ werden gestompt, versleept en geslagen. Welpen werden speciaal gefokt om met toeristen op de foto te gaan, waarna ze werden afgedankt als ze niet meer gebruikt konden worden,” zei Kitty Block, directeur van de organisatie. Jaar in jaar uit werd Maldonado-Passage door het ministerie van Landbouw op de vingers getikt wegens overtredingen van regelgeving in het kader van de federale Animal Welfare Act.
Maar rond deze kwestie lijkt er nu iets te veranderen. In de laatste dagen van december kon het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden eindelijk het wetsvoorstel voor The Big Cat Public Safety Act inbrengen. De VS kent momenteel geen federale wet die het bezit van grote katachtigen regelt, en dat terwijl deze roofdieren meer dan 220 kilo kunnen wegen en ruim drie meter lang kunnen worden. De nieuwe wet zou het bezit van grote katachtigen als huisdieren en het onnodig knuffelen van welpen verbieden. Met recente wetten die in de staten Virginia en Oklahoma zijn voorgesteld, zou ook het tentoonstellen van deze dieren worden verboden.
Enkele van de grootste attracties in de VS waar bezoekers welpjes kunnen knuffelen, worden nu onderzocht of zijn aangeklaagd wegens het houden van grote katachtigen die met uitsterving worden bedreigd. In december deden de autoriteiten een inval in het dierenpark Myrtle Beach Safari in South Carolina, als onderdeel van een groter onderzoek naar mogelijke leeuwensmokkel. Tegen het centrum Dade City Wild Things in Florida, waar bezoekers met welpen kunnen zwemmen, loopt momenteel een rechtszaak omdat het centrum welpen direct na de geboorte van hun moeders zou scheiden, de dieren zou dwingen om met bezoekers om te gaan en ze in krappe kooien zou onderbrengen, wat indruist tegen de Endangered Species Act (ESA). Hangende een rechtszaak in Indiana mag het centrum Wildlife In Need voorlopig geen welpen meer van hun moeders scheiden. In die zaak is ook aangewezen dat het ontklauwen van katachtigen die al dan niet ernstig met uitsterving worden bedreigd zonder medische noodzaak verboden is, omdat deze maatregel eveneens indruist tegen de ESA.
Het protest tegen rondreizende tijgershows en optredens met wilde dieren op plaatselijke kermissen wordt luider en luider. In oktober verbood de staat Californië het inzetten van wilde dieren in circussen. De situatie in de VS heeft ook internationale kritiek uitgelokt. De VS is een van de zes landen die door het secretariaat van de CITES (de Conventie inzake de internationale handel in bedreigde soorten flora en fauna) wegens mogelijke handel in tijgers worden onderzocht. De VS behoort tot de 183 landen die de conventie hebben ondertekend.
Volgens Phillip Land, ‘special agent’ van de US Fish and Wildlife Service, zal zijn dienst “wildcriminaliteit grondig blijven onderzoeken.” Hij hoopt dat de “veroordeling van Joe Maldonado-Passage zal dienen als een stevige afschrikking voor anderen.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
