In het hele dierenrijk wordt veel strijd geleverd. Ondanks hun befaamde roze kleurenpracht en sierlijke paringsdans vormen flamingo’s hier geen uitzondering op. Wanneer de vogels eten, vechten ze ook weleens. Nieuw onderzoek wijst uit dat flamingo’s met levendigere kleuren vaak agressiever zijn.

Het onderzoek is een vervolg op eerder onderzoek dat heeft aangetoond dat vogels met een rozer verenkleed vaak gezonder zijn en meer kans maken om een partner te vinden.

De kleine flamingo (Phoeniconaias minor) is de kleinste van de zes flamingosoorten en komt van nature voor in Sub-Sahara-Afrika. Deze vogels leven meestal langs de oevers van zoutwatermeren en vormen grote groepen van soms wel honderdduizenden of zelfs meer dan een miljoen vogels.

Met zoveel metgezellen is het misschien niet verwonderlijk dat de gemeenschap van de kleine flamingo ‘complex’ is, zegt Paul Rose, gedragsecoloog aan de Universiteit van Exeter in het Verenigd Koninkrijk. Rose: “Kleur speelt een belangrijke rol in sociale relaties.”

Zo geven zowel mannetjes als vrouwtjes de voorkeur aan een partner met een levendige kleur. Alleen vogels die het grootste deel van hun tijd besteden aan het eten van het juiste voedsel, dat wil zeggen voedsel met veel carotenoïden (pigmenten die voor rode en oranje kleuren zorgen), krijgen de aantrekkelijkste tint.

“Het is een duidelijk signaal,” zegt Rose. “Die roze kleur laat aan andere flamingo’s zien dat de vogel gezond en fit is.”

Deze dieren zijn echter ook agressiever. Dat blijkt uit een artikel dat op 8 juni is gepubliceerd in het tijdschrift Ethology en flamingo’s in gevangenschap in Engeland beschrijft. Volgens deskundigen kunnen de bevindingen onderzoekers helpen de dieren beter te verzorgen.

Hoewel de kleine flamingo op dit moment niet door natuurbeschermingsorganisaties als bedreigd wordt beschouwd, neemt het aantal vogels in het wild af. Bij de International Union for Conservation of Nature hebben ze de status potentieel bedreigde soort. Als het slechter blijft gaan met de vogels, dan is het belangrijk dat er betere manieren komen om de dierentuinpopulaties te beheren.

Vechtende flamingo’s

In hun oorspronkelijke omgeving leven kleine flamingo’s van waterorganismen, zoals schaal- en schelpdieren, algen, diatomeeën en cyanobacteriën, die ze uit het water filteren. Aan deze organismen hebben ze hun kleur te danken. Vogels in gevangenschap krijgen speciale korrels die dezelfde pigmenten opleveren.

Om de relatie tussen verenkleur en voedselnijd te onderzoeken, maakte Rose samen met collega’s 210 video’s van één minuut van 45 vogels (24 mannetjes en 21 vrouwtjes) in verschillende voedersituaties in het WWT Slimbridge Wetland Centre. Dit is een natuurreservaat in Gloucestershire in Engeland. Hij rangschikte de vogels volgens een kleurenschaal, waarbij een voor het lichtste roze en vier het felste roze stond. Vervolgens scoorde hij hun foerageergedrag, waarbij hij speciaal lette op agressieve gedragingen. De flamingo’s waren het meest agressief wanneer ze binnen in nauwe ruimtes werden gevoerd.

Een flamingo kan even snel met zijn kop in de richting van een buurman stoten zonder daadwerkelijk contact te maken. Volgens Rose is dit een waarschuwing. Als de boel uit de hand loopt, kan een agressieve vogel heftig tegen een metgezel porren of pikken of zelfs de veren van de ander met zijn bek grijpen en tegelijkertijd krijsen.

Een onderdanige vogel zal zo’n conflict uit de weg proberen te gaan door met zijn veren tegen zijn lichaam gedrukt weg te lopen. Maar de winnaar zet vaak de achtervolging in en probeert de vluchtende vogel bij zijn staart te grijpen.

“Dat is soms naar om te zien,” zegt Rose.

Roze zijn kent zijn prijs

De onderzoekers ontdekten dat flamingo’s met een rozere tint sneller geneigd waren om agressieve confrontaties aan te gaan en te vechten.

“Een gezonde flamingo, waarvan de kleurrijke veren het bewijs zijn, is een efficiënte eter,” aldus Rose. Deze vogels domineerden de voedselgebieden die Rose heeft bestudeerd. Ze waren vooral agressief naar andere vogels wanneer het voedsel in een schaal zat. Door de voederomstandigheden te domineren, zorgen deze felgekleurde vogels ervoor dat ze hun roze tint behouden. Hierdoor kunnen ze een partner vinden die net zo roze en gezond is.

Maar aan deze conflicten hangt ook een prijskaartje, of ze nu in het wild of in gevangenschap plaatsvinden. De vogels worden gestoord bij het foerageren en het kan er zelfs toe leiden dat ze zich over nieuwe voedselgebieden verspreiden. Dit kan vooral schadelijk zijn voor flamingo’s in gevangenschap. Agressief gedrag kan dan namelijk invloed hebben op alle vogels van een groep en hun voedertijd verkorten.

“Het verband tussen de kleur van de veren en agressie is interessant,” zegt Melissah Rowe, evolutie-ecoloog van het Nederlands Instituut voor Ecologie in Wageningen, “vooral gezien het relatief kleine aantal onderzoeken” naar het effect van carotenoïden op gedrag.

Onderzoekers die carotenoïden bestuderen, onderzoeken gewoonlijk op welke wijze deze pigmenten van invloed zijn op de hofmakerij en partnerkeuze. Dat zegt Tom Pike, gedragsecoloog aan de Universiteit van Lincoln in het VK.

Bij verschillende soorten dieren, van vogels tot vissen, hebben dieren met fellere, door carotenoïden verkregen kleuren superieure foerageercapaciteiten. Ze herstellen sneller van ziekten en hebben sowieso een betere conditie. Proeven met Mexicaanse roodmussen wezen ook uit dat mannetjes met de roodste borstveren sneller kunnen wegvliegen om aan roofdieren te ontsnappen. Daarnaast is aangetoond dat mannelijke geslachtshormonen, zoals testosteron, bij mannelijke zebravinken reageren op carotenoïden, waardoor de rode kleur van hun bek toeneemt en de vogels agressiever worden.

Of dergelijke veranderingen ook optreden bij mannelijke flamingo’s die veel carotenoïden binnenkrijgen, is nog onbekend.

Tot nu toe hebben onderzoekers alleen een verband vastgesteld tussen een roze tint en agressief gedrag, maar geen oorzakelijk verband. Rowe: “Zijn rozere flamingo’s agressiever of zijn agressievere flamingo’s rozer? Dat is semantisch gezien een subtiel verschil, maar een enorm verschil in biologisch opzicht.”

Het welzijn van flamingo’s

Het ‘belangrijkste’ aan het onderzoek is volgens Rowe wat het ons vertelt over de beste manier om flamingo’s in gevangenschap te verzorgen. Volgens haar leveren de resultaten overtuigend bewijs dat vogels in gevangenschap voldoende ruimte moeten hebben om gekibbel te voorkomen. “Het is mooi dat dergelijke onderzoeken het welzijn van dieren in dierentuinen kunnen verbeteren,” zegt ze.

Rose zegt dat zijn onderzoek al tot positieve veranderingen in Slimbridge heeft geleid, waar voor de flamingo’s een nieuw binnenbad is gebouwd om conflicten terug te dringen.

Nu kunnen de vogels zich tijdens de voedertijd verspreiden en hoeven ze geen voedselgevecht aan te gaan bij de voederbak. “Behalve vechten hebben flamingo’s geen andere sociale vaardigheden om een geschil op te lossen,” aldus Rose. Als alle vogels beter de gelegenheid krijgen om te eten, zal ook de groep uit meer roze vogels bestaan. Bezoekers zullen dat prachtig vinden.

“Dierentuinen hoeven maar enkele kleine wijzigingen aan te brengen,” merkt hij op. Het voornaamste is dat de dieren meer ruimte hebben tijdens het eten. “Dan blijft er minder eten liggen en worden de flamingo’s rozer” en ongetwijfeld gelukkiger.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com