De soort, die al tienduizenden jaren in Europa voorkomt, dreigt te verdwijnen als er geen actie wordt ondernomen om de dieren te beschermen en het natuurlijke evenwicht te behouden waar we allemaal afhankelijk van zijn.
Paleolithische wisenten
In 2010 werden in de Coliboaia-grot in Roemenië verschillende grotschilderingen ontdekt die tussen de 23.000 en 35.000 jaar geleden werden gemaakt. Het was voor het eerst dat dergelijke rotstekeningen in Centraal-Europa werden aangetroffen. De met zwart pigment gemaakte tekeningen stellen verschillende dieren voor, onder meer een wisent, een paard, een katachtige, een of meer koppen van een beer en twee behaarde neushoorns. Op zo'n tweehonderd kilometer van de grot ligt het gebied waar de eerste wisenten weer in het wild worden geherintroduceerd in de Zuidelijke Karpaten, aan de voet van het Tarcu-gebergte.
De wisent in de Roemeense folklore
In Europa levende giganten als de oeros en de wisent vormden een bron van inspiratie voor verhalen waarin grote middeleeuwse heersers werden vereerd, steden en dorpen hun naam kregen of jongeren werden aangespoord tot dappere daden. Soms werden in de folklore soorten door elkaar gehaald. Zo zou Dragoș Vodă volgens de legende het vorstendom Moldavië hebben gesticht toen hij met zijn hond Molda op wisenten joeg. Op het wapen van het vorstendom staat echter de kop van een os afgebeeld, in plaats van een wisent. De oeros (Bos primigenius) wordt vaak met de wisent verward, maar was veel groter. Het dier raakte uitgestorven door de jacht, het laatste exemplaar werd in 1627 waargenomen in de bossen bij Jaktorów in Polen.
Bij het ‘Legende van de Os’-pad in het Roemeense Armeniș staat het volgende te lezen.
“Lang geleden, toen het kwaad net op aarde was verschenen, ontvoerde een als os vermomde geest Arminia, de beeldschone dochter van een woiwode, een plaatselijke heerser. Haar hand was echter al beloofd aan een schaapherder. Toen die over de ontvoering hoorde, ging hij op jacht naar de os. Hij haalde zijn boog tevoorschijn en de trillende pijl drong door tot diep onder de ribben van de os. De os zakte door zijn hoeven. Een tweede pijl doodde de geest en Arminia werd gered. Het tweetal trouwde en de plek langs de rivier waar ze gingen wonen werd Armeniș genoemd. De plek waar de os neerviel is tot op de dag van vandaag nog zichtbaar."
Bij een bezoek aan Armeniș kun je het spoor van Arminia volgen. De route wordt aangegeven en meer informatie is te vinden onder het kopje ‘Ecotourism’ op de website van Bison Hillock.
Alexandra Panait van het Life Bison-team beleefde tijdens haar jeugd veel plezier aan een andere legende, die stond beschreven in een in 1981 door Eugenia Zaimu geschreven boek dat werd geïllustreerd door Mircea Dumitrescu: Drumul Zimbrilor (Het pad van de wisent). In het boek kunnen kinderen lezen over de avonturen van het leger van Mihai Vodă rond 1600. De soldaten werden aangevallen door hun vijanden en vroegen de wisent om hulp. Een van hen kende ook een speciaal lied:
“Wisent, dappere strijder
De bergen rusten op zijn schouders
De sterren op zijn hoorns
Het slechte onder zijn hoeven
De koude rivier onder zijn poten
Het zachte gras onder zijn vacht
Het rijpe graan rust op zijn kop
Rijkdom op mijn erf
Het boze in de keien
En ongeluk voor de vijand
Lang leve je kudde,
Voorouder wisent!...”
De kudde wisenten viel de vijand aan en het Moldavische leger kwam als winnaar uit de strijd. De dappere strijders vierden de overwinning en waren de wisenten zeer dankbaar.
Bedreigde diersoort
In de twintigste eeuw stierf de wisent in het wild uit doordat er jacht op het dier werd gemaakt en het leefgebied van de soort te klein was geworden. Alleen op de landgoederen van de koninklijke families van Litouwen en de Russische tsaren kwamen nog wisenten voor.
In West-Europa was het dier al sinds de elfde eeuw uitgestorven. In Roemenië werd in de regio Moldavië het laatste exemplaar in 1762 gedood en in 1790 stierf het laatste dier in de regio Transsylvanië. In 1919 werd de laatste wilde wisent in Polen gedood, en het allerlaatste wilde dier van de soort stierf in 1927 in de Kaukasus.
Op dat moment waren er minder dan vijftig wisenten over, die allemaal in dierentuinen in Europa leefden. Uiteindelijk besloot een groep dierenbeschermers om zich in te zetten voor behoud van de soort. Sinds 1951 worden er weer wisenten in het wild uitgezet. Het grootste aantal dieren bevindt zich tegenwoordig in Wit-Rusland, Polen en Rusland; in Litouwen, Oekraïne en Kirgizië leven ook kleinere kuddes.
Van mythe tot realiteit
In Roemenië werden de eerste wisenten in 2012 geherintroduceerd in het Natuurpark Vânători-Neamţ. Inmiddels telt dit park 47 dieren. De Fundația Conservation Carpathia zette in het Făgăraș-gebergte 13 wisenten uit en wil uiteindelijk honderd dieren in het gebied vrijlaten.
De grootste kudde wisenten bevindt zich tegenwoordig in het Țarcu-gebergte; deze telt tussen de 63 en 67 exemplaren. De dieren zijn afkomstig uit Europese natuurreservaten en van fokcentra, en werden zorgvuldig geselecteerd op genetische diversiteit. Het project, dat in 2014 werd opgezet door Rewilding Europe en de Roemeense afdeling van het Wereldnatuurfonds, heeft als doel om een levensvatbare populatie tot stand te brengen die zichzelf in het wild voortplant. Dat zou zowel de biodiversiteit ten goede komen, als duurzame ondernemingen op het gebied van ecotoerisme voor lokale gemeenschappen.
De aanwezigheid van een stabiele populatie van wistenten draagt bij aan de instandhouding van een afwisselend landschap. De dieren eten de overvloedige vegetatie in open gebieden in het bos en van velden. Wanneer het landschap en de vegetatie gevarieerder wordt, komt er ruimte voor andere soorten ongewervelden, vogels en kleine zoogdieren. Het herstel van de wisentpopulatie in het zuidwesten van de Karpaten levert een groot voordeel op omdat er dan ook weer een zogenaamde ‘paraplusoort’ is. Deze term wordt gebruikt voor een soort waarvoor gunstige omstandigheden noodzakelijk zijn, waar vervolgens ook andere soorten van profiteren. Het project voor het herstel van de wisent is zo ook gunstig voor het grootschalige behoud van andere soorten in deze regio.
Voortbestaan van de wisent
Mensen hebben zich altijd aangetrokken gevoeld tot de kracht van wisenten en Roemenen kunnen weer trots zijn op de rijkdom van de natuur in hun land. De geschiedenis, cultuur en natuur van het land zijn uniek en toekomstige generaties moeten daar ook van kunnen genieten en leren.
Ook voor de mensen die wonen in het gebied genaamd Măgura Zimbrilor is de terugkeer van de wisent gunstig, dankzij ontwikkelingen op het gebied van ecotoerisme. Dat kan een nieuwe bron van inkomsten opleveren, en er daarnaast voor zorgen dat jongeren in hun geboorteplaats blijven en daar gezonde, duurzame bedrijfjes kunnen starten.
Het op een goede manier naast elkaar leven van mens en wisent is een prioriteit voor zowel het projectteam als de lokale autoriteiten. Zij ondersteunen elkaar bij het ontwikkelen van proactieve oplossingen voor een harmonieuze relatie met de wisenten.
Samen kunnen we ervoor zorgen dat de wisent blijft voortbestaan in onze bossen en in onze levens, en niet slechts in onze legendes. Kijk op de site life-bison.com voor meer informatie over de wisentpopulatie in Roemenië.
De herintroductie van de wisent in de Zuidelijke Karpaten vindt plaats in het kader van het project “Urgent actions for the restoration of bison populations in Romania”, dat met financiële steun van de Europese Unie via het LIFE-programma wordt uitgevoerd door WWF Roemenië en Rewilding Europe en lokale gemeenschappen.
- Meer informatie over initiatieven op het gebied van co-existentie van mens en dier
- Bezoek het gebied waar de wisenten worden uitgezet met speciale expedities van de European Safari Company
- Volg de gebeurtenissen in het veld via de Facebook-pagina van LIFE Bison Rewilding Southern Carpathians
Bron: Rewilding Europe.
