Een rond lijf, een stompe snoet en een dikke, kastanjebruine vacht: wie een muskusrat (Ondatra zibethicus) ziet zwemmen, zou het dier zomaar kunnen aanzien voor een kleine bever of otter. Maar in tegenstelling tot bevers en otters, die in de Lage Landen als beschermde soorten gelden, wordt de muskusrat niet met open armen ontvangen. Sterker nog, het knaagdier wordt actief bestreden.

Hoe kwam de muskusrat naar Europa?

Ondanks zijn naam is de muskusrat geen rat. Het knaagdier behoort tot de onderfamilie van de woelmuizen – net als de veldmuis, aardmuis en woelrat. De muskusrat leeft in waterrijke gebieden. Oorspronkelijk kwam hij alleen voor in Noord-Amerika, maar aan het begin van de twintigste eeuw werd de soort naar Europa gehaald vanwege zijn pels, die verwerkt werd tot bont. In de vorige eeuw kwamen ook de rode neusbeer en de wasbeer naar ons continent.

Ook kwam muskusratvlees op menukaarten van restaurants te staan, meestal onder de noemer ‘waterkonijn’. In 2001 werd het eten van muskusratten in België verboden; in Nederland was dit al langer het geval, omdat het vlees niet voldoet aan de normen voor consumptievlees. Jagers met een vergunning mogen muskusratvlees wel nog serveren, maar alleen in privékring.

De muskusrat wordt vaak verward met een ander knaagdier: de beverrat. De dieren lijken op elkaar, maar de muskusrat heeft een kleinere bouw. Ook heeft hij een stompere kop en een korter, gedrongen lichaam. Hoewel de muskusrat nog relatief veel in Nederland en België te vinden is, komen beverratten hier niet zo veel meer voor.

Is de muskusrat gevaarlijk?

Hoewel je niet bang hoeft te zijn als je tijdens een wandeling een muskusrat tegenkomt, wordt dit dier toch beschouwd als een bedreiging voor de veiligheid. Dat komt omdat het knaagdier holen graaft in rivieroevers en dijken, wat kan leiden tot verzakkingen en dijkdoorbraken.

Sinds 2017 staat de muskusrat bovendien op de Europese Unielijst van zorgwekkende invasieve exoten. Het knaagdier wordt gezien als een bedreiging voor de biodiversiteit van waterrijke natuurgebieden. Muskusratten eten grote hoeveelheden waterplanten en verdringen inheemse soorten, zoals rietvogels.

Om die redenen wordt de muskusrat in Nederland en België – met name in Vlaanderen – actief bestreden. In 2022 werden er in Nederland 48.447 muskusratten gevangen en gedood. De populatie lijkt de afgelopen jaren flink te zijn gedaald; in 2005 lag het aantal gevangen muskusratten nog rond de vierhonderdduizend. De waterschappen hopen dat Nederland in 2034 geen levensvatbare populatie muskusratten meer heeft.

Bestrijding muskusrat: dierenleed?

De Dierenbescherming bekritiseert de bestrijding van muskusratten al jaren. Het vangen van muskusratten gaat volgens de organisatie gepaard met dierenleed. Zo zouden veel muskusratten door het gebruik van klemmen en onderwaterkooien een langzame verdrinkingsdood sterven. Ook gaat het uitroeien van muskusratten gepaard met bijvangst, waardoor elk jaar ook duizenden andere dieren onbedoeld verwond of gedood worden – waaronder watervogels, marters, bevers, otters en soms zelfs huisdieren.

In plaats van het volledig uitroeien van de muskusrat in de Lage Landen, pleit de Dierenbescherming voor preventieve maatregelen, zoals het beschermen van dijken en oevers met een gaasdoek of een laag stenen.