In het oude Egypte werd de heilige ibis (Threskiornis aethiopicus), een overwegend witte vogel met zwarte kop en poten, vereerd als symbool van de god Thoth. Uit onderzoek gepubliceerd in vakblad PLOS ONE blijkt dat voor deze god – die vaak wordt afgebeeld met een ibiskop – destijds miljoenen gemummificeerde ibissen werden geofferd.
Toch wist de soort zich door de eeuwen heen staande te houden. Zo goed zelfs, dat er in de jaren 2000 voor het eerst broedgevallen werden geconstateerd in Nederland en België, ver buiten zijn oorspronkelijke verspreidingsgebied.
Waar komt de heilige ibis vandaan?
De heilige ibis komt van origine voor in Sub-Saharisch Afrika en in Irak. De vogel is een uitstekende vlieger: in Afrika legt hij tijdens de migratie soms wel 1500 kilometer af. Maar ondanks dat het dier sinds het begin van deze eeuw in diverse Europese landen is waargenomen in het wild, is hij niet zomaar naar ons continent overgevlogen.
Zoals het geval is bij veel andere invasieve exoten, zoals de nijlgans en rosse stekelstaart, werd de heilige ibis naar Europa gehaald om te worden gehouden in (dier)parken of in privécollecties. Tussen 2003 en 2009 wisten ontsnapte heilige ibissen uit Vogelpark Avifauna in Alphen aan de Rijn met succes te broeden in de Nederlandse natuur. De vogels werden afgevangen, waarna er alleen nog losse individuen zijn gemeld.
Ook in België worden losse waarnemingen gedaan en zijn er een aantal broedpogingen geconstateerd, maar lukt het de heilige ibis niet om voet aan de grond te krijgen. Alleen in Frankrijk, Italië en Spanje (op de Canarische Eilanden) komen gevestigde populaties voor.
Kan de heilige ibis kwaad?
Zijn naam suggereert natuurlijk precies het tegenovergestelde, maar toch bracht de komst van de heilige ibis naar Europa de nodige zorgen met zich mee. Dat komt omdat de vogel een echte omnivoor is, oftewel een alleseter. Hij smult van onder meer amfibieën, schaaldieren, kleine knaagdieren, vissen, waterinsecten en insectenlarven. In Frankrijk zag men de vogel zelfs snoepen van de eieren en kuikens van andere vogelsoorten.
Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) veroorzaakt de heilige ibis echter minder problemen dan eerst werd gedacht. Zo wijkt de voedselkeuze af van die van inheemse soorten en lijkt de concurrentie om nestplaatsen beperkt. Maar omdat de heilige ibis in groepen leeft, blijft vestiging in Europa onwenselijk: het dier leeft in waterrijke gebieden en kan bij aanwezigheid in grote aantallen wel zorgen voor afname van de waterkwaliteit.
Sinds 2016 staat de heilige ibis dan ook op de (Europese) Unielijst van invasieve exoten, waardoor het dier niet meer mag worden gehouden – alleen exemplaren die vóór die tijd in bezit waren mogen een natuurlijke dood sterven. De heilige status van de ibis lijkt in elk geval allang vervlogen.
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
