In 2015 waren onderzoekers op het Japanse eiland Yakushima getuige van een bijzonder schouwspel: een mannelijke makaak besteeg de rug van een vrouwelijk sikahert, met de intentie om te paren. Hoe valt dit merkwaardige gedrag te verklaren?

Een toevallige gebeurtenis?

De paarpoging werd destijds gezien als een incidenteel voorval. Het aapje stond mogelijk onderaan de sociale ladder in zijn troep, waardoor de paarmogelijkheden met soortgenoten gering waren. Zijn gedrag was waarschijnlijk een gevolg van seksuele frustratie, zo concludeerden de onderzoekers.

Totdat drie jaar later hetzelfde gebeurde – ditmaal ongeveer 600 kilometer verderop, in de buurt van Osaka. Sinds 2020 hebben onderzoekers in Yakushima dit gedrag vaker gedocumenteerd: van zowel mannelijke als vrouwelijke makaken zijn voorbeelden dat ze sikaherten proberen te bespringen.

Leestip: Bonobo’s herkennen hun vrienden en familie decennia later nog steeds

Daartoe behoorde ook de makaak die al in 2015 werd gespot. ‘Nu hij een hogere rang heeft in zijn troep, houdt de frustratie-hypothese niet langer stand,’ zegt Cédric Sueur, primatoloog aan de Universiteit van Straatsburg in Frankrijk en onderdeel van het onderzoeksteam in Yakushima. ‘Dat maakt het gedrag lastig te verklaren.’

De onderzoekers vermoeden dat de andere aapjes in de troep zijn gedrag hebben nagebootst. De bevindingen werden in december 2024 gepubliceerd in het vakblad Cultural Science.

Geven en nemen

Makaken en sikaherten hebben altijd een bijzondere relatie gehad. De herten volgen de apen door het bos en eten het fruit en de uitwerpselen die de apen achterlaten. De apen bewijzen de herten op hun beurt een dienst door parasieten uit hun vacht te verwijderen. Dit wederzijdse voordeel wordt mutualisme of mutualistische symbiose genoemd.

Judith Bronstein, evolutionair ecoloog aan de University of Arizona, betwijfelt of daar ook in dit geval sprake van is. Een andere opmerkelijke theorie, dat de herten belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgen via het zaad van de apen, hebben de onderzoekers nog niet kunnen weerleggen – al lijkt dit onwaarschijnlijk.

Voorlopige theorieën

Hoewel symbiotische interacties tussen verschillende diersoorten interessant zijn, zijn ze nog maar weinig onderzocht en gedocumenteerd. Toch worden er voorzichtig hypotheses geformuleerd. Aangezien dit gedrag al op twee verschillende locaties is waargenomen, geeft het aanleiding om te geloven dat de twee soorten een zogenoemde co-cultuur vormen, waarbij twee diersoorten samen gedragingen die hen beide ten goede komen.

Bronstein vindt de theorie interessant, maar benadrukt dat er meer onderzoek nodig is. ‘Makaken zijn slimme dieren, en we hebben al vaker gezien dat ze gedrag van elkaar kopiëren.’

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!