In december 2023 verliet een tienjarige Afrikaanse olifant haar kudde in het Samburu National Reserve in Kenia. Een maand later kwam ze terug, maar niet alleen. Ze bracht twee vrouwtjes mee, van wie ze geen familie was. Ze waren naar schatting tien en vijftien jaar oud, en de jongere had een pasgeboren kalf.
Wat er toen gebeurde was merkwaardig, meent Giacomo D’Ammando, onderzoeker bij de Keniaanse natuurbehoudorganisatie Save the Elephants. ‘[De teruggekeerde olifant] nam een verzorgende rol op zich en hielp de onervaren jonge moeder met de opvoeding, als een soort oppas,’ zegt D’Ammando.
Een jonge olifantenoppas
Het klinkt natuurlijk fantastisch, die allomoeders: vrouwtjesolifanten die helpen met de verzorging en opvoeding van andere kalveren. Ze vervullen een belangrijke taak in een olifantengemeenschap.
‘Het is een soort oppas, en in de olifantengemeenschap zijn ze overal,’ zegt Shifra Goldenberg. Ze is wetenschapper bij de San Diego Zoo Wildlife Alliance en bestudeerde wilde olifanten in Kenia.
Soms vervullen de oudere vrouwtjes - oma’s of tantes - deze rol, maar ‘vaker zijn het olifanten uit de jongere leeftijdsgroep, die heel erg betrokken zijn bij de jongen, meer tijd met hen willen doorbrengen en voor hen willen zorgen. Het heeft veel voordelen,’ vertelt ze.
Ook volgens D’Ammando zijn de nanny’s vaak jonger dan 15 jaar, en hebben ze zelf nog geen jongen gehad.
Hulp in stressvolle situaties
Jonge allomoeders doen onmisbare ouderschapservaring op door de interactie met hun geadopteerde kalveren, legt Goldenberg uit. Daarnaast vormen ze een extra paar ogen dat de kleine in de gaten houdt. Omdat olifanten zich verspreiden tijdens hun zoektocht naar eten, is het handig om ‘meer benen en slurven te hebben om je baby te beschermen.’
Volgens D’Ammando zijn de olifanten-nanny’s veel bezig met de baby’s. Ze helpen in verschillende stressvolle situaties, bijvoorbeeld als een jong kalf is gevallen en niet goed loopt, als ze in de modder vast zitten, of als ze in paniek raken wanneer ze hun moeder verliezen. Troosten doen ze door de kalveren ‘overal aan te tikken’ met hun slurf, voegt Goldenburg toe.
Beschermende cirkel
In stressvolle situaties schieten alle vrouwen van een kudde samen in de verdediging, zegt D’Ammando. In april trof een aardbeving San Diego Zoo Safari Park in de plaats Escondido in Californië, met een kracht van 5,2 op de Schaal van Richter. In een video die viraal ging, was te zien dat drie van de oudere vrouwtjesolifanten zich haastten om een beschermende cirkel te vormen om de twee zesjarige kalveren heen.
De video laat duidelijk zien hoe kuddes werken, zegt Mindy Albright, de zoogdierenbeheerder van de dierentuin. ‘Het is essentieel om een strategie te hebben,’ vertelt ze. ‘Vanaf het moment dat er enig teken van gevaar is, zie je dat de kudde samenkomt en dit soort cirkels vormt, met de kalveren beschermd in het midden.’
Goldenburg zegt dat ook het allomoederinstinct van de nanny’s naar boven kwam tijdens de beving. Toen een van de jongen buiten de cirkel bleef, tikte de nanny hem herhaaldelijk op zijn rug en kop, om hem aan te moedigen naar het veilige midden te gaan.
Goede oefening
Volgens Goldenburg is de relatie tussen oppas en baby erg speels en maakt dit de kalveren zelfverzekerd genoeg om onafhankelijk van hun moeder te worden. Dit is een proces dat jaren duurt en voor elke olifant anders is.
Olifanten doen ook aan ‘allo-zogen’, waarbij de kalveren bij jonge vrouwtjes drinken, maar meer voor troost dan daadwerkelijk voor voeding.
‘De allomoeder laat vaak de kalveren bij haar drinken, ook als ze niet per se melk aanmaakt,’ zegt Albright over de kudde in het Safari Park. ‘Je ziet dat ze oefenen. Ze gebruiken zelfs hun slurf om het kalf naar hun tepels te leiden. Alsof ze willen zeggen: ‘Ook ik kan je troosten, kom maar bij mij’.’
De verzorgers bij het Safari Park zien ook spontane logeerpartijtjes. Vermoeide kalveren strompelen naar hun allomoeder terwijl hun moeder eten verzamelt. ‘Ze knuffelen met de jonkies en slapen op een grote hoop. Zo zorgen ze voor de baby’s en kunnen de moeders ’s nachts eten verzamelen,’ zegt Albright. ‘Ze zijn echt superschattig.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
