Voor het eerst is een wetenschappelijk bevestigde waarneming gedaan van een compleet zwarte Canadese lynx. Een vrouw die in de buurt van Whitehorse woont, in het Canadese territorium Yukon, maakte met de camera op haar telefoon beelden van het bijzondere dier dat eind augustus 2020 in haar tuin liep.

De video werd onlangs openbaargemaakt als onderwerp van een onderzoek waarover recent een artikel verscheen in het vakblad Mammalia. Volgens het artikel heeft de katachtige een aandoening die melanisme wordt genoemd, een genetische mutatie waardoor een abnormaal grote hoeveelheid van het donkere pigment melanine wordt aangemaakt in de huid en vacht van het dier.

Deze mutatie is terug te vinden bij ongeveer een derde van alle kattensoorten, maar werd nooit eerder gezien bij Canadese lynxen. In Florida en op nog een paar andere locaties waren al wel rode lynxen met melanisme waargenomen, zegt bioloog Darcy Doran-Myers van het Florida Fish and Wildlife Research Institute die in het verleden onderzoek deed naar lynxen. Rode lynxen zijn nauw verwant aan Canadese lynxen en de kleinste van de vier nog levende lynxensoorten.

Canadese lynxen zijn in de zomer meestal roodbruin van kleur. Tegen de tijd dat de herfst overgaat in de winter, krijgen ze een zilvergrijze vacht. Dankzij hun pels vallen ze niet op in de wouden in het noorden tijdens de jacht op Amerikaanse hazen, hun voornaamste prooidieren.

Onderzoekers denken dat melanisme voor Canadese lynxen een ongunstige eigenschap is, vertelt ecoloog Stan Boutin van de Canadese University of Alberta. Door de mutatie is het voor hen moeilijker om ongezien te blijven in de sneeuw, waarin ze een groot deel van het leven op jacht zijn.

Toch lijkt dit volwassen dier gezond te zijn, afgaand op de video die op Youtube te zien is. ‘In de winter is het ongetwijfeld nadelig om zwart te zijn, dus deze lynx heeft goed voor zichzelf weten te zorgen,’ voegt Doran-Meyers daaraan toe.

Zwarte katten, zeldzaam of niet

Wetenschappers weten nog niet welke mutatie precies verantwoordelijk is voor melanisme bij de Canadese lynx (Lynx canadensis). Bij andere soorten zorgen verschillende genetische mechanismen voor de overschot aan melanine.

Onder sommige katachtigen, zoals jaguars, komt de aandoening regelmatig voor: zo’n tien procent van deze grote katten hebben de mutatie en in dichtbeboste gebieden kan dat percentage oplopen tot dertig procent of zelfs meer, zo blijkt uit onderzoek. ‘De gangbare gedachte is dat het vaker voorkomt in omgevingen waar het niet nadelig is voor de natuurlijke selectie... Een jaguar met melanisme valt nog steeds niet op in een schaduwrijk oerwoud,’ laat Doran-Meyers per e-mail weten.

Ook bij panters en andere katachtigen is regelmatig sprake van melanisme. In de afgelopen eeuw zijn er zo'n twintig rode lynxen waargenomen met de aandoening.

Hoewel je de term ‘zwarte panter’ veel hoort, vaak ook in verband met het personage van Marvel Comics, is het een algemene benaming die wordt gebruikt voor elke grote katachtige met een zwarte vacht. Maar er zijn nog nooit melanistische poema’s of bergleeuwen (die soms ook panter worden genoemd) waargenomen.

Het is interessant om na te denken over de mogelijkheid dat de overlevingskansen van een zwarte lynx groter worden als er door klimaatverandering minder sneeuw valt, waardoor zijn leefgebied in Canada donkerder wordt.

Maar tenzij er meer dieren met melanisme blijken te zijn, is dat niet meer dan een interessante gedachte, aldus Doran-Myers.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com