De lucht boven Bali is vol kleur en magie met de terugkeer van een populair vliegerfestival

Als de wind over het Indonesische eiland Bali eind mei aantrekt, raakt de lucht vol met wapperende kleuren – het rood, geel en zwart zijn het teken dat het vliegerseizoen is aangebroken.

Het is een zomerse traditie die mooie jeugdherinneringen oproept bij de Balinese fotograaf Putu Sayoga. Als klein jongetje keek hij toe hoe oudere kinderen na het oogstseizoen met vliegers door de rijstvelden renden in de buurt van zijn dorp Tunjuk. Soms mocht Sayoga het touw aan de vlieger binden en keek hij jaloers toe hoe de vlieger in de lucht danste. Hij probeerde een eigen vlieger te maken, maar het bleek nog niet mee te vallen om te zorgen dat de bamboestokken het kleurige papier konden dragen. Een oudere jongen, die van zijn vader en oom had geleerd hoe je een vlieger maakt, hielp Sayoga en zijn vriendjes. Ze maakten samen een bebean, een vlieger in de vorm van een vis, die het eenvoudigst is om mee te vliegen.

Made Dwi Sastrawan rent met zijn vlieger door het rijstveld bij Tunjuk, een dorp op het Indonesische eiland Bali. Vliegeren is onderdeel van de Hindoe-religie en maakt van oudsher onderdeel uit van de Balinese cultuur.

Made Agus Ariandika poseert voor een portret met zijn vlieger in een rijstveld bij het dorp Tunjuk.

Komang Windu poseert voor een portret met zijn vlieger in een rijstveld bij het dorp Tunjuk.

Als er te weinig wind was (en het woei maar zelden net zo hard in het veld als op het strand), floten de jongens fanatiek. Ze speelden daarbij de verhalen na van Rare Angon, de Hindoegod die door vliegeraars wordt vereerd. Volgens de verhalen kon hij de wind oproepen met zijn magische fluit. De vliegers die op deze bries dansen zouden de oogst van de boeren beschermen tegen ongedierte en ziekten.

Er was op die lange zomermiddagen in zijn jeugd, begin jaren negentig, ook niet veel anders te doen. ‘Mobiele telefoons bestonden toen nog niet,’ lacht hij.

Een groepje muzikanten vormt een traditioneel gamelanorkest tijdens het Bali Kite Festival, dat sinds de oprichting in 1978 bijna ieder jaar is gehouden. Tijdens de wedstrijd wordt regelmatig gamelanmuziek ten gehore gebracht om de spanning voor de vliegeraars te verhogen.

Dorpen op Bali sturen teams die het tegen elkaar opnemen tijdens het Bali Kite Festival. Op deze foto zijn leden uit het dorpje Dangin Peken te zien die hun janggan meenemen naar het festival op Mertasari Beach.

In de jaren zeventig begonnen toeristen in grote aantallen naar de witte zandstranden van Bali te komen. Vanaf 1978 organiseerde het eiland jaarlijks een vliegerfestival op de populaire stranden van Padang Galak en Mertasari, dat al snel uitgroeide tot een drukbezochte wedstrijd. Bezoekers die hebben geleerd hoe ze een vlieger in de Balinese stijl moeten bouwen en gebruiken en tientallen teams uit omringende dorpen gaan de strijd met elkaar aan om de beste vliegeraar van het eiland te worden.

Tijdens het festival worden vier soorten vliegers opgelaten: de sierlijke vogel of draak met zijn lange staart; de vis, misschien wel de populairste; het blad, dat wordt gezien als de lastigste om te laten vliegen, vanwege de ronde vormen. En dan is er nog een vierde soort vlieger, die de deelnemers zelf mogen bedenken op basis van de Balinese cultuur en geschiedenis. Juryleden geven alle teams punten voor het uiterlijk van de vlieger, de ngonyah (hoe soepel hij op de wind beweegt) en hoe zacht de landing is.

Made Semara Putra (links) en Putu Agus Adi Setiawan zijn bezig een bebean te maken in een rijsveld bij het dorp Tunjuk. Bebean, de traditionele vlieger in de vorm van een vis, is populair in Bali en wordt gezien als de vlieger die het makkelijkst te besturen is.

Een jonge vliegeraar, Made Dwi Sastrawan, rolt touw uit voordat hij zijn vlieger oplaat.

Twee juryleden, Made Suparta Mogeh (links) en Sudana Koki bekijken de vluchtbewegingen van een vlieger tijdens de internationale wedstrijd. Tijdens het toernooi worden de manier waarop een vlieger in de lucht beweegt, het ontwerp en de landing nauwlettend bekeken.

Agus Susandi Partayana vertrekt op de scooter met zijn bebean (een visvormige vlieger) uit het dorp Tunjuk.

Door de COVID-19-pandemie kwam het festival stil te liggen. De zes miljoen buitenlanders per jaar die Bali bezoeken bleven weg en de economie stortte in. Maar tijdens de afwezigheid van de toeristen ontdekte Sayoga weer de lol van zomaar vliegeren. Het is een goedkope buitenactiviteit en vorig jaar begon hij de hobby te fotograferen.

Op een dag zag de fotograaf boven zijn hoofd een kleurig schouwspel. Hij ontdekte dat er op een klein zijweggetje stiekem een klein festival werd gehouden. De politie had de vliegeraars van het strand weggestuurd, dus hadden ze hun heil gezocht in een afgelegen rijstveld. Op de vraag van Sayoga of hij foto’s mocht maken kwam een bevestigend antwoord – als hij zijn lens maar op de vliegers richtte en niet op de gezichten van degenen die ze bestuurden.

Nyoman Padmi Triyanti poseert met een vlieger voor een portret in Renon. Ze is een van de leden van Srikandi, het enige vliegerteam in Bali dat alleen uit vrouwen bestaat.

Wayan Sunariasia is samen met haar broer aan het vliegeren in het dorp Padang Sambian. Zij is ook lid van Srikandi, een vliegercollectief voor vrouwen.

Dit jaar werd het officiële festival weer gehouden op de Balinese stranden, maar de informele samenkomsten, zoals degene die Sayoga fotografeerde, worden ook nog steeds gehouden. Voor Sayoga, die vóór de pandemie lange tijd niets moest hebben van de overvolle festivals, waren deze intieme bijeenkomsten een hernieuwde kennismaking met iets waar hij als kind van genoot: kijken hoe zijn vrienden en buren de wind optimaal benutten. Inmiddels laat hij soms met opzet zijn camera thuis als hij op pad gaat om vliegers te zien fladderen.

‘Vorige week ging ik naar een klein festival,’ vertelt hij. ‘En het was gewoon alleen maar voor de lol.’

Toeristen kijken hoe vliegers worden opgelaten tijdens het Bali Kite Festival, dat dit jaar weer werd gehouden na enkele jaren te zijn afgelast vanwege de COVID-19-pandemie. Aan de wedstrijd doen zowel eilandbewoners als buitenlanders mee.

Putu Sayoga is een documentairemaker en fotograaf die woont op het Indonesische eiland Bali. In zijn werk staan geschiedenis, cultuur, politiek en milieu centraal. Volg hem op Instagram. 

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com.