Aristoteles is een van de invloedrijkste figuren uit de Oudheid, maar je doet hem tekort door hem alleen filosoof te noemen. Hij werd in 384 v.C. geboren in het noorden van Griekenland als zoon van een arts. Zijn nieuwgierigheid kende haast geen grenzen: naast filosoof was Aristoteles ook wiskundige, historicus, psycholoog, scheikundige, natuurkundige en logicus.

Aristoteles en Plato

Als tiener reisde Aristoteles naar Athene om te studeren aan de school van een andere bekende filosoof: Plato, die op zijn beurt een leerling was van Socrates. Twintig jaar lang zou Plato zijn leerling onder zijn hoede nemen, maar Aristoteles was het lang niet altijd eens met zijn leermeester.

Zo had hij stevige kritiek op de ideeënleer van Plato. Deze theorie stelt dat alles wat je ziet, hoort, ruikt en voelt slechts een onvolmaakte afspiegeling is van een volmaakte wereld van ideeën. Maar Aristoteles hield zich liever bezig met empirisch onderzoek. Hij richtte zijn blik op de wereld die je met je zintuigen waarneemt.

Wat zijn de bekendste theorieën van Aristoteles?

Veel van het werk van Aristoteles is verloren gegaan, maar uit de aantekeningen die wel bewaard zijn gebleven van de filosoof en wetenschapper kunnen we veel leren over zijn opvattingen en onderzoeken. Deze notities zijn verzameld in het Corpus Aristotelicum. Hierin behandelt de Griek een breed scala aan onderwerpen: van ethiek, logica en poëzie tot biologie en natuurkunde.

Leestip: De Akropolis van Athene, het hart van het oude Griekenland

In een van zijn bekendste theorieën stelt Aristoteles dat alles in de natuur een bepaald doel dient. Zo bestaat een appelpit om uit te groeien tot een boom. Voor mensen geldt hetzelfde: een baby heeft als doel om uit te groeien tot een volwassen, gelukkig mens. Deze leer wordt ook wel teleologie genoemd, naar het Griekse woord telos, dat ‘doel’ betekent.

De deugdethiek van Aristoteles

In zijn werk Ethica Nicomachea gaat Aristoteles hier dieper op in. Wat is geluk en hoe kun je dat als mens bereiken? Met zijn werk legde de Griekse filosoof de basis voor de deugdethiek. Volgens Aristoteles ben je een deugdzaam mens als je moedig, rechtvaardig, vrijgevig en vriendelijk bent. Ook geloofde de filosoof dat je in een wereld van uitersten de middenweg moet zoeken. ‘De deugd houdt het midden tussen twee kwaden’ is een bekend citaat van Aristoteles.

‘De mens is een politiek dier’

Daarnaast stelde hij dat de mens een politiek dier is. Zijn invloed reikt dan ook verder dan de filosofie en wetenschap. Aristoteles trad in de voetsporen van zijn leraar Plato en begon ook een eigen school in Athene: het Lyceum. Een van zijn bekendste leerlingen was Alexander de Grote.

Leestip: De indrukwekkende geschiedenis van de marathon

Ook een andere grote naam uit de geschiedenis was onder de indruk van het werk van Aristoteles. ‘Ik had geen idee hoe bijzonder deze man [Aristoteles] was’, schreef Charles Darwin op 22 februari 1882 aan William Ogle, de vertaler van De partibus animalium. ‘Ook al ben ik in verschillende opzichten het meest beïnvloed door [Carl] Linnaeus en [Georges] Cuvier, deze twee zijn naast de oude Aristoteles niet meer dan leerlingen.’

Meer lezen over de bekende Griekse filosofen? Lees ook onze verhalen over Diogenes en Epicurus.