De Griekse filosoof Epicurus (341 v.C.-270 v.C.) stichtte in 306 v.C. een school in een buitenwijk van Athene. Dit complex, dat hij ‘de tuin’ noemde en waar ook slaven en prostituees welkom waren, werd al snel het onderwerp van roddels.

Epicurus en zijn volgelingen werden afgeschilderd als losbandige genotzoekers die zich elke avond tegoed deden aan wijn en feestmaaltijden. In de tuin van Epicurus zouden continu orgies plaatsvinden.

De leer van Epicurus

Epicurus en zijn volgelingen waren weliswaar op zoek naar genot, maar die zoektocht verliep in werkelijkheid veel soberder dan de roddelaars lieten voordoen. Epicurus bezat slechts twee mantels en at niet veel meer dan brood en olijven, en zo nu en dan een stuk kaas.

Waar veel van zijn voorgangers nadachten over wat het betekent om een goed leven te leiden, hield Epicurus zich bezig met een andere vraag: wat hebben we nodig om gelukkig te zijn? Epicurus was de grondlegger van het epicurisme, een filosofische stroming gericht op het vinden van persoonlijk geluk. Voor die leer beriep Epicurus zich deels op het werk van Aristoteles, die al beweerde dat geluk het grootste goed is.

Wat maakt een mens gelukkig volgens de epicuristen? De basis is simpel: vermijd alles wat pijn doet en doe juist de dingen die plezier brengen. Dit idee staat ook wel bekend als hedonisme.

Drie valkuilen voor geluk

Toch is dat in de praktijk makkelijker gezegd dan gedaan. Epicurus beschrijft drie valkuilen. De eerste fout: mensen denken geluk te vinden in romantische en seksuele relaties. Volgens Epicurus zijn het juist vriendschappen die ons het meeste plezier brengen, en is het een probleem als we onze vrienden te weinig zien.

Verder viel het de filosoof in zijn tijd al op dat veel mensen rijkdom en roem najagen, terwijl de weg daarnaartoe vaak juist vol is van stress en narigheid. Volgens Epicurus zijn we gelukkiger wanneer we werken in kleine groepen, bijvoorbeeld in een bakkerij, en daarbij het gevoel hebben dat we een bijdrage leveren aan de wereld om ons heen.

De laatste valkuil, volgens Epicurus, is dat mensen luxe vaak verwarren met geluk. We denken misschien dat een huis op een mooie plek, dure designerkleding of een verre vakantie ons gelukkig maakt, maar volgens Epicurus verlangen we hiernaar omdat we eigenlijk op zoek zijn naar een gevoel van kalmte. En de beste manier om die kalmte te vinden, aldus Epicurus, is door het in onszelf te zoeken – niet in bezittingen of een vakantiebestemming.

Epicuriaanse communes

Het gedachtegoed van Epicurus sprak veel mensen aan, en bleef ook eeuwen na zijn dood nog populair. Verspreid over het hele Middellandse Zeegebied werden epicuriaanse communes opgericht, waar bewoners leefden naar de leer van de filosoof.

In de vijfde eeuw n.C. werden veel van die gemeenschappen door de kerk aan banden gelegd, omdat het hippieachtige epicurisme niet te verenigen was met de kerkelijke doctrines. Opvallend is dat veel van de communes werden omgevormd tot kloosters, die daardoor in zekere zin kunnen worden gezien als epicuriaanse communes met een christelijk randje.

Breng meer tijd door met vrienden. Zoek naar werk waarmee je een bijdrage kan leveren aan de gemeenschap. Streef naar innerlijke rust, bijvoorbeeld door meditatie of het opschrijven van gedachten. De adviezen van Epicurus voelen in de kapitalistische samenleving van vandaag nog altijd relevant. Wie weet kunnen we ook in onze tijd nog iets leren van deze hippie uit de Oudheid.

Meer weten over filosofen uit de Oudheid? Lees onze verhalen over Socrates en Plato of laat je inspireren door Diogenes, de filosoof die leefde als een hond.