Ieder jaar op 3 oktober is het groot feest in Leiden. De stad viert dan het Leidens Ontzet, een gebeurtenis die dit jaar precies 450 jaar geleden plaatsvond. Het is een dag waarop de vrijheid wordt gevierd, en er wordt herdacht dat Leiden werd bevrijd van de Spaanse overheersing tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hoe verliep dat?

Leiden tijdens de Tachtigjarige Oorlog

We spoelen de tijd terug naar het jaar 1572. Nederland is op dat moment geen onafhankelijk land, maar is onderdeel van het Spaanse Rijk van Filips II. We staan aan de vooravond van de Tachtigjarige Oorlog: een lange periode waarin de Nederlanden onder leiding van Willem van Oranje in opstand komen tegen de Spaanse overheersing.

Leiden sluit zich in eerste instantie niet aan bij dat verzet. Dat verandert in juni 1572. Waarom keert ook Leiden zich dan tegen het bewind van Filips II? De Spaanse koning stuurt de hertog van Alva naar Nederland om de opstand de kop in te drukken.

Wanneer deze hertog maatregelen wil invoeren om de godsdienstvrijheid te beperken, zijn de Leidenaren het zat en sluiten ze zich aan bij het verzet van Willem van Oranje en de watergeuzen.

Het eerste beleg van Leiden

Het Spaanse leger arriveert in oktober 1573 bij de stadspoorten van Leiden. Bij de bestormingen van andere steden, zoals Alkmaar en Haarlem, leden de Spanjaarden grote verliezen. Ze kiezen daarom nu voor een andere strategie: de stad hermetisch afsluiten en de bewoners uithongeren.

Het stadsbestuur van Leiden is hier gelukkig op voorbereid, waardoor de inwoners het eerste beleg van Leiden redelijk goed doorkomen. En heel even lijkt er goed nieuws voor de Leidenaren: het Spaanse leger vertrekt na 4 maanden om te vechten tegen het leger van Lodewijk van Nassau op de Mookerheide.

De vrijheid in Leiden is van korte duur

Heel lang duurt die vrijheid in Leiden niet, want de Spanjaarden keren in mei 1574 terug naar de stad. Deze keer zijn de voedselvoorraden lager en blijkt de stad minder weerbaar.

In de maanden die volgen wordt de situatie steeds onrustiger in Leiden. Wanneer burgemeester Pieter Adriaansz van der Werf op 8 september 1574 een spoedvergadering houdt, willen de hongerige Leidenaren dat de stad zich overgeeft aan Spanje. Maar het stadsbestuur weigert.

Het ontzet van Leiden

Het is uiteindelijk Willem van Oranje die zich samen met de watergeuzen inzet voor de bevrijding van Leiden. Hun tactiek is als volgt: ze steken de dijken van Holland door zodat het land rondom Leiden onder water komt te staan. Vervolgens varen ze naar de stadspoorten van Leiden om de Spanjaarden te verrassen.

Het duurt nog even voordat het land voldoende onder water is gelopen, maar uiteindelijk wordt Leiden in de nacht van 2 op 3 oktober 1574 ontzet en vlucht het Spaanse leger.

De bevrijding van de stad wordt nog altijd gevierd op 3 oktober tijdens het Leidens Ontzet. Traditioneel staat er dan haring en witbrood op het menu. Dezelfde maaltijden namen de geuzen mee tijdens de bevrijding van de stad.

Nog niet uitgelezen? Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.