Filips II van Spanje (1527-1598) was voorbestemd om grote dingen te doen. Hij kreeg een gigantische erfenis van zijn vader, Karel V. De voormalige koning had een gigantisch rijk in zijn bezit en droeg de titel van keizer van het Heilige Roomse Rijk.
In 1556 was het aan Filips II om de scepter over het ‘rijk waar de zon nooit onderging’ te zwaaien. Maar de Nederlandse Willem van Oranje (1533-’83) maakte het hem niet makkelijk. Hoe bracht de Spaanse koning het ervan af in de Nederlanden?
Fillips II: eerste bezoek aan de Lage Landen
In oktober 1548 verlaat Filips, toen nog prins, voor het eerst zijn geboorteland Spanje voor een Grand Tour. Zijn vader – die meerdere talen spreekt en veel door zijn rijk reist – vindt het tijd dat zijn zoon zijn toekomstige onderdanen leert kennen. Wat dat betreft lijkt Filips maar weinig op zijn vader. Hij spreekt naast Spaans alleen Portugees, de taal van zijn moeder.
Op 1 april 1549 wordt hij groots onthaald in de Nederlanden, in Brussel om precies te zijn. Onderdeel van zijn koninklijk gevolg is de hertog van Alva. Hij zou later in opdracht van Filips vreselijke vervolgingen aanrichten in de Nederlanden. Maar zover is het nog niet.
De Habsburgse Nederlanden
In 1555 neemt Filips II zijn intrek in de Habsburgse Nederlanden, zoals de Zeventien Provinciën ook wel genoemd worden. Geen slecht gekozen naam, want Filips II is, net als zijn vader, een Habsburger. Hij blijft hier tot 1559 en vindt het dan wel welletjes.
De katholieke Filips II heeft een groot probleem met het geloof in de Nederlanden. Het opkomende protestantisme is hem een doorn in het oog.
Hij vertrekt weer naar Spanje, maar niet zonder plannen om de ketters in het noorden van zijn koninkrijk te bestrijden. Hij maakt zijn halfzus Margaretha van Parma landvoogdes. Aan haar de schone taak om de ketters in Habsburgse Nederlanden te bestrijden. Dat doet ze, maar niet hardhandig genoeg.
Het borrelt al een poosje in het land. De protestanten, onder invloed van Johannes Calvijn en Maarten Luther, protesteren. Het komt tot de beruchte Beeldenstorm. Op verschillende plaatsen in de Lage Landen worden beelden in kerken en kloosters kapotgeslagen. Maar Filips II heeft een antwoord: de hertog van Alva. De nieuwe landvoogd krijgt een leger van 10.000 man mee om de opstand neer te slaan.
Filips II en Willem van Oranje
Als Filips II had verwacht dat de Lage Landen zich gewonnen zouden geven, zat hij er volledig naast. Willem van Oranje werpt zichzelf op als leider van de Nederlandse Opstand. Hij brengt een leger bijeen om een einde te maken aan de Spaanse overheersing. Maar niet iedereen sluit zich aan bij de opstand.
Het resultaat is een opsplitsing van de Zeventien Provinciën. De zuidelijke helft verzoent zich met Filips, de zeven noordelijke gewesten vormen in 1589 een unie die blijft strijden tegen de Spanjaarden. Uit dit samenwerkingsverband zal in 1588 de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstaan.
De frictie tussen Willem van Oranje en Filips II loopt steeds verder op. Uiteindelijk wordt Willem van Oranje door die laatste vogelvrij verklaard, wat betekent dat iedereen hem zonder gevolgen mag ombrengen. De man die de handschoen oppakt is Balthasar Gerards. Hij vermoordt de opstandige leider op 10 juli 1584.
Het Wilhelmus
Filips II overlijdt in 1598, in zijn geliefde Spanje. Zijn zoon Filips III is zijn opvolger. In Nederland zullen we Filips II vooral onthouden als een wrede vorst, die duizenden doden op zijn geweten heeft. Toch bezingen we hem nog iedere sportwedstrijd uit volle borst tijdens het Wilhelmus: ‘Den Koning van Hispanje, heb ik altijd geëerd.’
Volgens het Meertens Instituut bedoelt Willem daarmee dat hij niet in opstand komt tegen de koning zelf, maar tegen het beleid dat hij uitvoert. Hij zou hem ook alleen eren omdat dat van hem als prins verwacht wordt. Niet omdat hij nou zo dol is op Filips II. Dat maakt de strofe over deze niet-geliefde koning al iets minder vreemd.
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
