In 1902 werd Martinique getroffen door de dodelijkste vulkaanuitbarsting van de twintigste eeuw. Op 8 mei barstte de vulkaan Mont Pelée met verwoestend geweld uit. In Saint-Pierre, de belangrijkste stad van het eiland, kwamen bijna alle 30.000 inwoners om het leven – slechts drie mensen overleefden de ramp. Wat maakte deze uitbarsting zo vernietigend?
Het eiland Martinique
Martinique is een tropisch eiland op ruim vierhonderd kilometer ten noorden van het Zuid-Amerikaanse vasteland. Aan het begin van de twintigste eeuw draaide het leven op Martinique om handel, landbouw en visserij. Suikerrietvelden en bananenplantages strekten zich uit over vrijwel het hele eiland.
Leestip: Bevingen, vulkanen, tsunami’s: dit is de Ring van Vuur
Het noorden van Martinique wordt gekenmerkt door een ruig, vulkanisch landschap. Daar rijst de stratovulkaan Mont Pelée op als hoogste punt van het eiland, met een top van 1397 meter boven zeeniveau.
Hoewel er sinds april 1902 duidelijke tekenen van vulkanische activiteit waren nabij Saint-Pierre, op zo’n tien kilometer van Mont Pelée, zagen de autoriteiten weinig reden tot paniek. De vulkaan was in het verleden immers al vaker onrustig geweest. De uitbarsting van mei 1902 zou echter vele malen groter zijn dan wie dan ook had kunnen voorzien.
Voorafgaand aan de uitbarsting
In de weken voorafgaand aan de uitbarsting werd Mont Pelée steeds actiever. Asregen kwam uit de lucht en in de omgeving klonken steeds vaker doffe dreunen. Terwijl de vulkaan onrustiger werd, ging het leven in Saint-Pierre echter gewoon door: cafés en winkels bleven open, en schepen bleven in de haven aanmeren.
Een Italiaans schip, onder bevel van de Napolitaanse kapitein Leboffe, zou naar verluidt veel eerder zijn vertrokken dan gepland. Leboffe vertelde het havenpersoneel: ‘Ik weet niets van Mont Pelée, maar als de Vesuvius zich ooit zo zou gedragen als jullie vulkaan, dan zou ik maken dat ik wegkwam.’
Mont Pelée barst uit
Kort na acht uur ’s ochtends, op 8 mei 1902, barstte Mont Pelée uit. Er was geen lavastroom, zoals bij veel andere vulkanen. In plaats daarvan spuwde de berg een pyroclastische stroom uit: een gloeiendhete mix van gas, as en gesteente, die met een snelheid van meer dan 150 kilometer per uur van de berghelling naar beneden raasde.
Leestip: Waarom niemand voorbereid was op de tsunami op Tweede Kerstdag 2004
Binnen enkele minuten bereikte de wolk Saint-Pierre. De temperatuur van de gassen liep vermoedelijk op tot boven de 1000 graden Celsius, waardoor gebouwen en schepen vrijwel direct vlam vatten. Ook de tienduizenden bewoners van Saint-Pierre konden de razendsnelle, allesvernietigende stroom niet ontvluchten. Wie niet aan de hitte bezweek, stikte waarschijnlijk in de giftige vulkanische gassen.
Ooggetuigen op zee die zich net buiten de vernietigingszone bevonden, beschreven het explosieve geweld waarmee Mont Pelée uitbarstte. Een van hen vertelde dat ‘de berg zonder enige waarschuwing in stukken barstte’. Een ander herinnerde zich dat ‘de stad binnen enkele minuten voor onze ogen verdween’.
Nasleep van de vulkaanuitbarsting
De uitbarsting van Mont Pelée kostte naar schatting 29.000 tot 30.000 mensen het leven en geldt als de dodelijkste vulkaanramp van de twintigste eeuw. De berg bleef nog maandenlang actief, met kleinere uitbarstingen tot 1905.
Leestip: De zichtbare gevolgen van de kernramp in Tsjernobyl
Na afloop van de reddingswerkzaamheden bleken slechts drie mensen de ramp te hebben overleefd. Eén van hen was Louis-Auguste Cyparis, een gevangene die tijdens de uitbarsting opgesloten zat in een halfondergrondse cel. Die bood hem net genoeg bescherming om te overleven.
De stad Saint-Pierre werd nooit volledig herbouwd. Het huidige dorp is deels een gedenkplaats geworden: de ruïnes van de ramp zijn nog steeds te bezoeken, evenals het Vulkanologisch Museum, waar bezoekers leren over de omvang en gevolgen van de uitbarsting.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
