In de jaren zeventig van de vorige eeuw plaatste een onderzoeker van het Hawai‘i Institute of Marine Biology een paar nieuwe algensoorten van buiten Hawaï in het water van de Kāne’ohe Bay op Oahu. Hij hoopte dat de nieuwe soorten weerbare en snelgroeiende plantjes zouden zijn en iets zouden kunnen betekenen voor de aquacultuur. Maar al snel werd duidelijk dat ze veel te succesvol waren: ze breidden zich uit tot ver buiten hun aanplantgebied en begonnen de kleurrijke koralen op de bodem van de baai te verstikken.
Sindsdien wordt de bodem van de baai overwoekerd door een dichte laag algenbladeren. Er zijn talloze schoonmaakoperaties uitgevoerd, maar geen daarvan had veel succes. Nu denken onderzoekers dat ze een strategie hebben gevonden die wél werkt, waardoor er weer hoop gloort voor de koraalriffen van deze ecologisch en cultureel belangrijke baai van Hawaï.
Eerst dalen duikers af naar de koralen en geven de algen een snelle bijknipbeurt, waarbij ze de grote bladeren wegmaaien met de ‘Super Sucker’ – een onderwaterstofzuiger die het plantenmateriaal doorstuurt naar een boot die in de buurt op zee dobbert. Vervolgens zetten de duikers een peloton inheemse zee-egels op het koraal uit. Deze ‘grazers’ kunnen elke dag meerdere keren hun lichaamsgewicht aan algenbladeren verorberen. Ze vreten zich langzaam een weg door het rif, waarbij ze de resterende algen verwijderen en het onderliggende koraal weer blootleggen.
“We gebruiken ze als geiten,” legt Brian Nielson, hoofdauteur van de nieuwe studie en aquatisch bioloog van het departement van Landbouw en Natuur van Hawaï in Honolulu, uit.
De onderwaterinvasie
Sommige soorten algen zijn inheemse plantjes die verspreid tussen de kleurrijke koraalkoloniën van het rif leven. Op gezonde riffen wordt de algengroei onder controle gehouden door ‘grazers’ als zee-egels en plantenetende vissen. Maar als de populatie vissen en zee-egels afneemt – door overbevissing, vervuiling of andere oorzaken – verliest het rif zijn onderhoudspersoneel en hebben de algen vrij spel.
Een tijdlang probeerden duikers van de overheid de algen met de hand weg te maaien. Ze doken naar de riffen en verwijderden de grootste overwoekeringen om het onderliggende koraal weer toegang te geven tot het zonlicht dat het nodig heeft om te overleven.
“Het is uitputtend werk,” zegt Nielson. “We brachten meestal zo’n zes tot acht uur per dag door in het water om de algen te weg te halen. Als je ’s nachts gaat slapen, droom je van algen.”
Ze wisten dat ze een duurzamer systeem moesten zien te vinden. Zouden ze bij hun schoonmaakpogingen niet een beroep kunnen doen op natuurlijke grazers? Als ze genoeg van deze inheemse, algen verorberende ‘stofzuiger-zee-egels’ op de riffen konden plaatsen, zou het evenwicht van het koraalsysteem misschien hersteld kunnen worden, waarbij de grazers het overgrote deel van het onderhoudswerk zouden doen dat mensen zo vervelend en zwaar vinden.
“Je wilt een systeem dat zichzelf aandrijft en in evenwicht is,” zegt Iria Fernández Silva, een biologe van de California Academy of Sciences die niet bij de nieuwe studie was betrokken maar in het verleden soortgelijk onderzoek in deze baai heeft verricht. In die wateren werken verschillende organismen – koralen, algen en grazers – samen om het hele systeem in evenwicht te houden. “Je wilt eigenlijk een ecosysteem dat zichzelf onderhoudt, zonder dat wij daar elke dag de algen hoeven op te ruimen,” zegt zij.
Cavalerie van zee-egels
Maar de ingezette zee-egels leken niet in staat te zijn de reusachtige en inmiddels volgroeide algenweiden snel genoeg af te grazen – althans niet zonder dat ze eerst wat voorsprong in de strijd tegen de planten hadden gekregen. Dus sneed het team eerst de grootste overwoekeringen weg en zoog ze op met behulp van de Super Sucker. Elk stukje alg dat achterbleef, zou zeker weer snel aangroeien, dus was het van belang zoveel mogelijk algenmateriaal weg te zuigen.
Vervolgens brachten de onderzoekers rekken vol pasgeboren zee-egels naar Kāne’ohe Bay. De dieren waren bevrucht en gekweekt in een ‘kraamkamer’ die speciaal voor dit doel was opgezet. Voorzichtig zetten ze de stekelige baby’s ter grootte van een 1-euromunt op het koraal, waarbij ze vier zee-egels op elke vierkante meter rif plaatsten. In totaal zetten ze in twee jaar tijd bijna honderdduizend zee-egeltjes uit.
De zee-egels deden hun werk als ware professionals. Gedurende het twee jaar durende experiment nam de overwoekering door de invasieve algensoort met ongeveer 85 procent af, waardoor de koraalriffen zich konden herstellen en weer volop konden gedijen. En de uitwerking van de zee-egels is blijvend.
“Wanneer je het handmatig moet doen, ben je veel mankracht en -uren kwijt aan het weghalen van de algen, terwijl je geen garantie hebt dat ze niet meteen weer aangroeien,” zegt Kostantinos Stamoulis, een bioloog van de University of Hawaii in Mānoa die niet bij de nieuwe studie was betrokken. “En in veel gevallen is dat wat er gebeurde. Maar door deze ‘biocontrole’ laat je het probleem door de natuur zelf oplossen.”
De vraag is nu of deze benadering ook op grotere schaal kan worden toegepast. Het team is van plan de aanpak ook op andere riffen te testen, zowel in Kāne’ohe Bay als elders.
Voorbij de zee-egels
Stamoulis benadrukt dat het van cruciaal belang is om ook inheemse plantenetende vissen in te zetten bij het schoonmaakproces. Hij en zijn collega’s ontdekten dat in een zeereservaat in de baai, waar de vispopulaties groter en actiever zijn, de algen minder sterk aanwezig waren. Dus hoopt hij dat de overheid bij toekomstige beheersplannen rekening houdt met een goede bescherming van vispopulaties.
“Het is heel belangrijk om de plantenetende vissen te beschermen, aangezien deze invasieve alg zo’n probleem is,” zegt hij. “Door natuurlijke plantenetende vispopulaties te beschermen kun je je defensie met veel meer soldaten uitrusten.”
De wetenschappers zijn tevreden over de herstelwerkzaamheden, maar de kosten zijn hoog: het ‘zee-egelteam’ besteedde ruim achthonderdduizend dollar om 25.000 vierkante meter koraalrif schoon te maken, een gebied ter grootte van zes voetbalvelden. De kostbare en arbeidsintensieve operatie was nodig omdat iemand zonder enige noodzaak een algensoort op het eiland introduceerde die het inheemse ecosysteem van het rif ernstig verstoorde.
“Het was ongewild een natuurlijk experiment in de Kāne’ohe Bay en tegelijk een heel goede les,” zegt Fernandez. “We moeten tweemaal nadenken voordat we dingen van buiten introduceren.”
Lees ook: 'Giftige rode alpenplaag verwoest zeeleven in Florida'
Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
