Het inademen van vuile luchtis slecht voor de longen, maar uit nieuw onderzoek blijkt nu ook dat het onze manier van denken kan beïnvloeden.

In een studie die deze week is gepubliceerd in de Proceedings for the National Academy of Sciences wordt beschreven dat langdurige blootstelling aan stof- en vuildeeltjes, zwaveldioxide en stikstofdioxide bij deelnemers aan het onderzoek tot een achteruitgang van hun cognitieve vermogens leidde naarmate ze ouder werden. Die achteruitgang was vooral te herkennen bij lager opgeleide mannen, die slechte verbale vaardigheden en lage testresultaten vertoonden.

Wetenschappers en zorgdeskundigen proberen uit te zoeken welke invloed luchtvervuiling op de hersenen heeft.

“We denken dat luchtvervuiling waarschijnlijk meer schade aanricht aan de witte materie in de hersenen, die in verband wordt gebracht met taalvermogens,” zegt Xin Zhang, een van de auteurs van de nieuwe studie en onderzoeker aan de faculteit voor statistiek van de Normale Universiteit van Beijing.

Uit eerdere studies is gebleken dat vrouwelijke hersenen gemiddeld meer witte materie bevatten dan mannelijke hersenen, wat betekent dat mannen gemiddeld meer risico lopen op een vermindering van hun cognitieve vaardigheden.

“Er is meer onderzoek nodig om deze mechanismen te begrijpen,” zegt Zhang.

Hoewel in het Chinese onderzoek een belangrijk verband wordt belicht, zal de studie herhaald moeten worden om uit te zoeken hoeveel luchtvervuiling er precies nodig is om de hersenen te schaden, zegt Jonathan Samet, decaan van de Colorado School of Public Health. Het onderzoek naar het verband tussen luchtvervuiling en hersenschade is volgens hem pas in de afgelopen tien jaar echt op gang gekomen. Zo is er meer inzicht in de manier waarop stofdeeltjes de longen binnendringen en daar de slijmvliezen bekleden, aldus Samet.

“De longen zijn het ingangsportaal,” zegt hij. “Het werkzame oppervlak van de longen is zo groot als een tennisbaan, dus dat is een enorm gebied. We ademen per dag tienduizend liter lucht in.”

Evenals Zhang vindt ook Samet dat er meer onderzoek nodig is om te begrijpen welke deeltjes de hersenen binnendringen, op welke functies ze invloed uitoefenen en hoe lang ze blijven hangen.

“Ze zouden via de neus en de reukzenuwen in de hersenen terecht kunnen komen of ze worden in het bloed getransporteerd,” zegt Samet. Hij vermoedt dat de schade ook veroorzaakt kan worden door ontstekingen.

Uit andere studies is gebleken dat luchtvervuiling naast de longen en de hersenen ook de gezondheid van het hart aantast en tot suikerziekte kan leiden.

“Het is opmerkelijk hoeveel organen beïnvloed worden,” zegt Samet.

Milieutoxicoloog Dan Costa van de University of North Carolina legt uit dat de interne inrichting van het menselijk lichaam uit ontelbare verbindingen bestaat. Aangetoond is dat luchtvervuiling niet alleen de longen maar ook het hart, de hersenen, de voortplantingsorganen en mogelijk nog andere organen beïnvloedt.

“Wanneer iets dat potentieel giftig is het lichaam binnendringt, heeft dat overal gevolgen,” zegt hij. Hij denkt dat vuil- en stofdeeltjes de hersenen via de bloedsomloop bereiken.

Al het bloed dat uit de longen wordt weggepompt, gaat door het hart, waar het vervolgens over de rest van het lichaam wordt verspreid. Costa vermoedt dat stofdeeltjes het afweersysteem alarmeren, zodat er ontstekingen ontstaan. Na verloop van tijd zullen er door een overvloed van giftige deeltjes te veel ontstekingsreacties optreden, wat het verouderingsproces van de hersenen kan versnellen.

De hersenen zijn lastig om te bestuderen, zegt Costa. En dit relatief nieuwe onderzoeksgebied is des te lastiger omdat er zoveel factoren zijn die de chemische processen in de hersenen kunnen beïnvloeden.

“Het brein bestaat uit een ongelooflijk complex netwerk van processen,” aldus Costa. “Het functioneert op een veel hoger niveau dan andere organen.”

De huidige luchtvervuiling

Mensen leven tegenwoordig langer dan zeventig jaar geleden, toen er nog veel roetdeeltjes in de lucht terechtkwamen. Volgens Costa is dat een van de redenen dat artsen nu pas inzien op hoeveel manieren luchtvervuiling tot in alle uithoeken van het lichaam doordringt.

“We zagen nog niet de subtiele effecten die we nu beginnen te ontdekken,” zegt Costa, die tot voor kort werkte bij de Amerikaanse milieudienst EPA.

Volgens hem zijn fijne stof- en vuildeeltjes die bij bijvoorbeeld bosbranden of de verbranding van fossiele brandstoffen ontstaan, de meest schadelijke vorm van luchtvervuiling. Maar het zal lastig zijn om precies uit te zoeken welk deeltje welke schade aanricht omdat er in regio’s met veel luchtvervuiling vaak talloze soorten vervuilende stoffen in de lucht aanwezig zijn.

De aanwezigheid van drie van de vervuilende deeltjes die in het Chinese onderzoek worden behandeld, is in de VS in de afgelopen twintig jaar afgenomen, zo blijkt uit gegevens van de EPA. Maar in stedelijke en industriële centra in ontwikkelingslanden blijven ze belangrijke vervuilers.

In een rapport dat dit jaar door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) werd gepubliceerd, staat dat wereldwijd negen van de tien mensen lucht van slechte kwaliteit inademen. In de VS wordt dat cijfer door de American Lung Association geschat op vier van de tien.

“We zijn op een punt beland waarop we al heel veel van de gemakkelijke punten hebben kunnen scoren,” zegt Samet. Maar kolencentrales en dieselgeneratoren behoren als vanouds tot de gevaarlijkste bronnen van luchtvervuiling.

Samet denkt dat er voor het aanpakken van andere vormen van luchtvervuiling een nieuwe benadering nodig is, in de vorm van beter openbaar vervoer en betere stadsplanning.

Lees ook: China’s verrassende maatregelen tegen luchtvervuiling

Lees ook: Plastic deeltjes: ook schadelijk voor de mens?

Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com