Bijna tien jaar geleden stelden wereldleiders zich tot doel om de planeet te beschermen door in het jaar 2020 inmiddels tien procent van de wereldzeeën en 17 procent van de waterwegen te land onder bescherming te hebben geplaatst.

Steeds meer wetenschappers benadrukken dat beschermde natuurgebieden, oftewel reservaten te land en ter zee die zijn afgeschermd van commerciële exploitatie door de mens, van cruciaal belang zijn voor het behoud van de biodiversiteit. De veelheid van flora en fauna in beschermde natuurgebieden creëert niet alleen een levendig natuurlijk milieu maar voorziet ook in waardevolle ‘diensten’, waaronder het filteren van lucht en water, en het onder controle houden van ziekteverwekkers.

Beschermde gebieden kunnen zelfs van commercieel belang zijn. Zo bieden zeereservaten vispopulaties de ruimte om goed te gedijen, zodat plaatselijke vissers weer meer vis kunnen vangen.

Dezelfde groeperingen die deze doelstellingen voor zee- en landreservaten hebben opgesteld, zullen in 2020 in Beijing bijeenkomen om nieuwe doelstellingen vast te stellen, maar eerst wilden ze beoordelen hoeveel vooruitgang er is geboekt.

Dat is gedaan in het Protected Planet Report, een rapport dat elke twee jaar wordt gepubliceerd en waarin de staat van beschermde gebieden in een bredere context wordt beoordeeld. De laatste editie verscheen afgelopen week tijdens een bijeenkomst in Egypte van de deelnemers aan de Convention on Biological Diversity, die doelstellingen op het gebied van biodiversiteit vaststelt.

Het rapport werd opgesteld in samenwerking met deelnemende organisaties als de International Union for Conservation of Nature (IUCN), de Verenigde Naties, de National Geographic Society, BirdLife International, het International Institute for Environment and Development en de Zoological Society of London en zet op een rijtje hoe het met de bescherming van de biodiversiteit op de planeet gaat.

Steeds vaker 'half-beschermd'

Sinds de publicatie van het laatste rapport, in 2016, is het totale oppervlak aan beschermde landgebieden met minder dan één procent toegenomen, maar het oppervlak aan zeereservaten in nationale wateren is met drie procent gegroeid.

Informatie over deze gebieden wordt per land verstrekt en opgenomen in de World Database on Protected Areas.

In het rapport wordt opgemerkt dat een deel van de toename kan worden toegeschreven aan betere rapportage. Nu niet alleen regeringen maar ook plaatselijke gemeenschappen en bedrijven informatie over beschermde gebieden verstrekken, zal het totale oppervlak aan dat soort gebieden in de toekomst waarschijnlijk verder toenemen.

Definitie van 'beschermd' moet worden aangepast

Hoewel natuurbehoud waar ook ter wereld van belang is, biedt het beschermen van regio’s met de hoogste biodiversiteit de grootste voordelen voor de planeet. Door gebieden als het regenwoud van de Amazone of uitgestrekte koraalriffen te beschermen, zal meer CO2uit de atmosfeer worden gehaald en zullen de gevolgen van de opwarming van de aarde deels worden gecompenseerd.

In gebieden met minder biodiversiteit leven vaak een groot aantal kwetsbare of bedreigde soorten.

Van de 15.000 “biodiversiteitsregio’s van fundamenteel belang” (key biodiversity areasof KAB’s) die door de World Database zijn geïdentificeerd, wordt volgens het rapport een te klein deel daadwerkelijk beschermd – momenteel slechts twintig procent, en het overgrote deel van die gebieden zijn land- en zoetwatersystemen. Mariene ecosystemen van fundamenteel belang worden onvoldoende beschermd, aldus het rapport.

Marien ecoloog en National Geographic Explorer-in-Residence Enric Sala heeft opgeroepen om de open zee – wateren die buiten de jurisdictie van afzonderlijke landen vallen – uit te roepen tot één groot zeereservaat. Grote industriële vissersboten doen hun werk vaak op open zee, maar die werkwijze is zonder subsidies van regeringen niet winstgevend en zorgt voor veel CO2-uitstoot.

Beheer en handhaving kunnen beter

Natuurlijk is het niet voldoende om een bepaald gebied tot beschermd natuurreservaat uit te roepen. Die bescherming moet ook worden afgedwongen.

In een rapport over zeebeleid dat afgelopen maart verscheen, werd beoordeeld of bepaalde gebieden daadwerkelijk door zeereservaten worden afgeschermd van commerciële activiteiten en of illegale praktijken ook werden tegengegaan. Uit het rapport bleek dat veel landen gebieden als ‘reservaten’ meetelden die binnen regio’s lagen die alleen in naam werden beschermd.

Volgens de eigen beoordeling van het Protected Planet Reportis voor slechts twintig procent van de beschermde gebieden een efficiënt beheersplan opgesteld. Ook bleek dat landreservaten in het algemeen beter worden beheerd dan zeereservaten.

De route naar 2020

In 2020 hopen milieugroeperingen dat wordt afgesproken om meer gebieden te beschermen en op duurzame wijze te beheren en dat gestroomlijnde en homogene procedures voor het meten van vooruitgang worden vastgesteld. In het rapport wordt ook gewezen op plannen om beschermde gebieden beter met elkaar te verbinden, door de vorming van wildcorridors of de bescherming van trekroutes.

In toekomstige rapporten zal ook worden gekeken naar beschermde gebieden die door inheemse gemeenschappen worden beheerd en naar private ontwikkelingen die onbewust leiden tot bescherming van regio’s met een hoge biodiversiteit.

Lees ook: Zo doen we iets aan dalende biodiversiteit

Lees ook: Door de mens sterven zoogdieren sneller uit dan ooit tevoren

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de National Geographic Society en werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com