Gelokt met een flink stuk aas zwemt de witte haai langzaam richting de boot. Met een speciale hydraulische lift wordt het dier aan boord getild. ‘Vanaf dat moment lijkt ons team wel een pitcrew tijdens een Formule 1-race,’ vertelt Bob Heuter, hoofdonderzoeker bij OCEARCH, een non-profitorganisatie die is gespecialiseerd in het zenderen van haaien.

Waar de een de haai beademt met een slang met koud zeewater, bevestigt de ander een touw om zijn staart om te voorkomen dat het dier zichzelf verwondt. In slechts een kwartiertje wordt de haai opgemeten, gewogen en onderworpen aan echografieën. Ook worden monsters afgenomen van zijn bloed, spieren, sperma en ontlasting.

Onbekende witte haaienpopulatie

Een ingreep als deze is onderdeel van een grootonderzoeksproject van OCEARCH, met als doel de relatief onbekende witte haaienpopulatie in het noordwestelijk deel van de Atlantische Oceaan te bestuderen. Het zenderen van witte haaien is al even spectaculair als noodzakelijk.

Maar nog bijzonderder wordt het wanneer de data vervolgens laat zien dat twee witte haaien, Simon en Jekyll, al geruime tijd in elkaars gezelschap door de oceaan trekken. De twee worden wetenschappelijk wereldnieuws, nadat blijkt dat ze samen ruim zesduizend kilometer langs de oostkust van de VS zwommen. Haaienfans vroegen zich af: zou dit witte haaienduo bevriend zijn?

Wat levert het zenderen van haaien op?

De twee jonge mannetjes – allebei tussen de tien en vijftien jaar oud en bijna 2,5 meter lang – werden gezenderd in december 2022, voor de kust van de Amerikaanse staat Georgia. Zodra de dieren aan het wateroppervlak verschijnen, versturen de zenders per satelliet hun data. De reisroute van de haaien kan zo nauwkeurig worden bijgehouden.

Dankzij zulke zenders achterhaalden wetenschappers eerder al dat haaien in het voorjaar naar voedselrijke gebieden trekken. Salvador Jorgensen, marien ecoloog aan California State University, noemt als voorbeeld een afgelegen regio tussen Hawaï en Mexico. ‘Daar staat zo veel vis en inktvis op het menu dat we die plek ook wel Café De Witte Haai noemen.’

Als Simon en Jekyll het voor de kust van New York gelegen Long Island bereiken, valt het onderzoekers al op dat hun reisroute nagenoeg identiek is. Vervolgens wordt het noordelijker gelegen Nova Scotia eveneens op dezelfde dag bereikt. Heuter: ‘Toen realiseerden we ons: hier is iets bijzonders aan de hand.’ Maar is er sprake van een vriendschap?

Een (v)innige vriendschap?

‘Vriendschap impliceert een emotionele connectie,’ stelt Yannis Papastamatiou, bioloog aan Florida International University. ‘Voor zover bekend hebben haaien die onderling niet. Net zomin als de meeste dieren.’

Bevriend is het duo dan misschien niet, maar nooit eerder zagen wetenschappers twee haaien over zo’n lange afstand en periode samen optrekken. En dus ligt de vraag op tafel wat hier aan de hand is. En wat dit ons vertelt over de tamelijk mysterieuze migratie van witte haaien.

Witte haaien: solitair of sociaal?

Witte haaien staan traditioneel misschien te boek staan als solitair, volgens wetenschappers vertonen deze dieren wel degelijk sociaal gedrag. Uit een studie bleek dat bepaalde bondjes die haaien sluiten niet berusten op toeval, terwijl een ander onderzoek laat zien dat haaien tijdens de jacht soms bewust bij elkaar blijven om te profiteren van elkaars voedselresten.

Zo vormen Simon en Jekyll volgens Papastamatiou ‘mogelijk het eerste echte bewijs dat witte haaien bewust gezamenlijk naar voedselrijke gebieden trekken’. Jorgensen schetst een ander scenario: ‘Evengoed is denkbaar dat de twee haaien precies dezelfde omgevingssignalen en instinctieve impulsen volgen, en dáárom parallelle reisbewegingen maken.’ Een laatste verklaring is die van eventueel bloedverwantschap. Want Simon en Jekyll zouden zomaar broers van elkaar kunnen zijn. Om dat uit te zoeken wordt momenteel genetisch onderzoek gedaan.

Of Simon en Jekyll elkaar nou wel of niet bewust gezelschap houden, hun gemeenschappelijke tocht geeft in ieder geval nieuwe geheimen prijs over hoe deze toproofdieren door onze oceanen trekken.