Op het eerste gezicht is er weinig opvallends te bewonderen aan de stranden van de Japanse eilanden Taketomi, Hatoma en Iriomote. Maar wie goed kijkt, zal iets heel bijzonders zien: een heel hoop kleine stukjes zand in de vorm van een ster (zie afbeelding onderaan).
Volgens een Japanse mythe zouden deze korrels ‘sterrenzand’ afstammelingen zijn van de Poolster en het Zuiderkruis. Nadat ze uit de hemel vielen, kwamen ze terecht in de zee bij Okinawa. Vervolgens stuurde de god van de zee een slang op ze af om hen te doden, waarna hun stervormige skeletjes verspreid raakten over de kust van nabijgelegen eilanden.
Hoewel dit vooral een spannend verhaal is, gaan wetenschappers voor een deel mee in deze mythe: de kleine zandsterren zijn skeletresten van ooit levende wezens.
Wat is sterrenzand precies?
Zand bestaat meestal uit stukjes gesteente, mineralen en koraal dat in de loop van vele jaren is afgesleten tot zeer kleine stukjes. Maar sterrenzand (Baculogypsina sphaerulata) is heel bijzonder: in elke korrel leefde ooit een klein eencellig zeeorganisme.
‘Sterrenzandkorrels zijn lege schelpje van micro-organismen genaamd Foraminifera,’ vertelt hoogleraar Kazuhiko Fujita van de Riukiu-universiteit in Japan. ‘Ze zien eruit als sterren in een cartoon: het lichaam is rond en heeft vijf of meer uitsteeksels, net als een zeester.’
Levend sterrenzand wordt meestal aangetroffen in de ondiepe, beschutte delen van kustriffen. ‘Nadat ze sterven, spoelen ze richting de kust. Daar slijten de stekels af,’ zegt Fujita. Na verloop van tijd stapelen de skeletten zich op de stranden op, waardoor de kenmerkende vijfpuntige zandkorrels ontstaan. Buiten de eilanden Taketomi, Hatoma en Iriomote in de prefectuur Okinawa is het sterrenzand heel moeilijk te vinden.
Fotosynthetische sterren
De kleine organismen leven niet alleen: ‘In het skelet zitten ook fotosynthetische eencellige algen, diatomeeën of kiezelwieren genoemd,’ zegt paleontoloog Mark Wilson van het College of Worcester in de VS. De diatomeeën nemen licht op en produceren koolhydraten en zuurstof.
Sterrenzand wordt soms ook wel levend zand genoemd omdat ze zorgen dat er meer zand op het strand komt. ‘Naarmate de Foraminifera-populatie groeit, zullen er meer skeletten zijn en dus ook meer sterrenzand,’ vertelt Wilson. Dit zou kunnen betekenen ‘dat ze mogelijk een rol spelen bij het beschermen van deze kleine eilanden, door de kust te verstevigen met meer materiaal.’
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
