‘We zitten al zolang in dit vakgebied, dat we deze uitkomsten wel verwacht hadden,’ vertelt hoofdonderzoeker Kasper Meijer van de Rijksuniversiteit Groningen over de drastische verschuiving van de biodiversiteit in de Waddenzee. ‘Maar dat het zó duidelijk uit de data zou blijken, dat was wel een verrassing.’
Voedselketen in Waddenzee verandert
Eerdere onderzoeken naar de Waddenzee richtten zich vaak op specifieke soorten, en niet op de Waddenzee als geheel. Dat maakt het onderzoek van Meijer en zijn collega’s zo uniek. Zij keken naar bestaande datasets, om zo van ruim drieduizend populaties in de gehele Waddenzee te analyseren of ze floreren of juist in aantal afnemen.
Leestip: Deze 5 bijzondere dieren kun je spotten in de Waddenzee
Het resultaat van het onderzoek was zoals gezegd zorgwekkend. In zowel de Nederlandse, Duitse als Deense Waddenzee zijn er meer soorten te vinden die afnemen dan toenemen. Bijna een kwart van alle populaties laat een sterke afname zien, terwijl maar veertien procent lijkt te groeien.
De grote ‘winnaars’ op de Waddenzee zijn diverse vogelsoorten, zoals ganzen en zwanen. Zij zien hun aantallen groeien. Maar hoewel de vogelstand als geheel positief te noemen is, zien we sinds begin 2000 specifieke vogelsoorten juist verdwijnen, zoals de strandloper en de snip.
Een andere opvallende uitkomst in het onderzoek, is dat vooral exoten het goed lijken te doen in de Waddenzee: soorten die hier van origine niet voorkomen. Het gaat dan met name om kleine organismen die als prooi dienen voor vogels en vissen. ‘Er vindt echt een verschuiving in soorten plaats in de Waddenzee,’ concludeert Meijer. Met andere woorden: de voedselketen is aan het veranderen.
Wat raken we kwijt?
De hamvraag is: wat betekent deze verandering in biodiversiteit voor de toekomst van de Waddenzee? Kan een invasieve soort de inheemse soort bijvoorbeeld vervangen, of stevenen we af op een groot natuurprobleem? ‘Dat ligt eraan of de exoten die de endemische soorten vervangen dezelfde functie hebben,’ vertelt Meijer.
Leestip: Welke zeedieren en vissen zwemmen er allemaal in de Noordzee?
Zouden vijf endemische soorten bijvoorbeeld volledig worden vervangen door vijf exoten die ongeveer hetzelfde doen, dan is er in theorie weinig aan de hand. Maar dat is niet wat wetenschappers zien gebeuren in de Waddenzee.
‘Daardoor verlies je naar verwachting een hoop functies,’ aldus Meijer. ‘Bepaalde schelpdieren die nu verdwijnen filteren bijvoorbeeld het water. Een gevolg zou kunnen zijn dat het water troebeler wordt.’
En de basis in het voedselweb van de Waddenzee, fytoplankton, is qua soortensamenstelling flink aan het veranderen. ‘Een voedselketen kan zo deels of in zijn geheel verdwijnen.’
Geen kraamkamer meer
Historische gegevens laten ook zien dat de Waddenzee zijn functie als kraamkamer voor platvissen aan het verliezen is. Die vissen trekken vervolgens naar de Noordzee, waar ze gevangen worden door commerciële vissers. De afname van deze soorten heeft dus ook economische gevolgen.
Dijken krijgen het zwaarder
De kans op dijkdoorbraken wordt ook groter. Zo blijkt uit het onderzoek dat er steeds minder zeegras te vinden is. Dit zijn plantsoorten die van zoute bodems houden en een belangrijke rol spelen in de kustbescherming. ‘Ze dempen de golven,’ legt Meijer uit. ‘Ze vangen dus de eerste klappen van een storm op. Zonder deze planten krijgen de dijken het zwaarder te verduren.’
Leestip: Hoe windmolenparken op de Noordzee de biodiversiteit vergroten
Natuurlijk, je kunt de dijken versterken. Maar zulke natuurlijke beschermingsbronnen zijn veel duurzamer, aldus Meijer.
Afhankelijk van de Waddenzee
Hoewel de uitkomsten van het onderzoek niet als een verrassing komen, staan we wellicht te weinig stil bij de gevolgen ervan. ‘We zijn sterk afhankelijk van de Waddenzee,’ meent Meijer. Zo wijst hij erop dat de zee Unesco Werelderfgoed is, zowel vanwege de culturele als de natuurlijke waarde.
‘We zijn er economisch en cultureel afhankelijk van, maar ook voor de bescherming van onze kust. Alles wat er in de Waddenzee verandert, heeft gevolgen voor ons.’
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
