De Noordzee is allesbehalve een ongerept stukje natuur. Gas- en boorplatformen, olietankers, windmolens en vissers vechten allemaal om een plekje. Die enorme drukte heeft zijn sporen achtergelaten. Waren er eind negentiende eeuw nog oesterriffen in de Noordzee, door overbevissing, ziektes en vervuiling zijn deze bijna volledig verdwenen.

Zonde, want oesterriffen zijn een belangrijk rust- en paaigebied voor vissen. Die trekken op hun beurt weer grotere zeedieren aan, zoals roggen, haaien, bruinvissen en zeehonden. Gelukkig maken de oesters in de Noordzee weer een comeback, dankzij de bouw van windparken. En dat is niet het enige voordeel van windturbines voor de biodiversiteit. Hoe zit dat?

Biodiversiteit verandert

Onderzoeker Jeroen Hubert van Wageningen University & Research promoveerde op het effect van geluidstrillingen op zeedieren in de Noordzee. Daarnaast richt zijn onderzoek zich op de gevolgen van windparken op verschillende zeedieren, zoals bruinvissen, haringen en makreel.

‘Natuurlijk is het zo dat wanneer je een habitat verandert, bijvoorbeeld door een windpark te plaatsen, dat gevolgen heeft voor de biodiversiteit,’ vertelt Hubert. ‘Dieren die eerst floreerden, kunnen in aantallen afnemen, terwijl andere soorten juist tot bloei komen.’

Kabeljauw en kreeftjes

Hubert ziet vooral voorbeelden van dieren die het sinds de komst van een windpark beter deden dan voorheen. ‘Ik heb met een groep wetenschappers bruinvissen gemonitord en we zagen ze meer in operationele windparken dan daarbuiten,’ aldus Hubert. Ook vissen als de kabeljauw en steenbolk hangen veel rond bij windparken.

In Engeland zagen onderzoekers dat zeehonden van windturbine naar windturbine zwemmen, waarschijnlijk omdat daar veel voedsel te vinden is.

Leestip: Duizenden booreilanden zijn op hun retour. Wat doen we ermee?

Ook kleinere dieren, zoals kreeftjes en krabben, profiteren van een windpark. ‘In het harde substraat waar die palen in geplaatst worden, kunnen rifbouwende dieren zich vestigen. Anemoontjes, zeepokken, mosselen, en ga zo maar door.’

Volgens Hubert is het daarom zonde dat windturbines maximaal 30 jaar blijven staan. ‘Ik ben er 100 procent voor om te kijken of we onderdelen kunnen achterlaten, zoals het harde substraat. Ik verwacht dat die een blijvende rol kunnen spelen in het ecosysteem.’

Vissen is verboden

Naast de verrijking van het habitat speelt er nog iets mee in de toename van biodiversiteit: het is verboden om in windparken te vissen. ‘Als je het aan vissers vraagt, dan vinden ze dat natuurlijk niet positief. Maar voor de natuur is het wel heel goed,’ vertelt Hubert.

Leestip: Wat maakt de Noordzee zo onstuimig?

Zeker de bodemberoerende visserij is funest voor de zeebodem. Hierbij gaan er sleepnetten over de grond om platvissen te vangen, zoals de sliptong. Hubert: ‘Veel soorten die op de bodem leven, hebben één of meerdere jaren nodig om hiervan te herstellen, maar die krijgen daar in sommige visgebieden de kans niet voor. In een windpark wel.’

Hoewel veel vissers protesteren tegen windparken op zee, kunnen gebieden met een visverbod ook juist heel goed uitpakken voor de visserij. Zo bleek in het Great Barrier Reef dat de visstand zich in ‘no-take zones’ kan herstellen. Vervolgens zwemmen vissen die in beschermde zones geboren worden regelmatig naar gebieden waar wel gevist mag worden. ‘Ik verwacht dat we zulke effecten ook in de Noordzee gaan zien, maar dat is nog niet aangetoond.’

Haring is minder blij

Toch zijn er ook vissoorten die niet zo blij worden van een windpark, zoals de pelagische vissen. Deze zwemmen zo’n beetje in het midden van de waterkolom, zoals haring, makreel en sprot. ‘Deze soorten hebben geen profijt van hard substraat, dus die zien we wat minder in windparken.’

Wat gebeurt er met deze soorten als er meer windparken op zee bijkomen, zoals op de planning staat? Hebben ze dan nog genoeg ruimte om zich te blijven voortplanten? ‘Dat is een goeie vraag, maar ik heb er geen antwoord op. Dat is nog een hiaat in de kennis,’ geeft Hubert toe.

Holistische aanpak

Hoewel Hubert qua zee-biodiversiteit vooralsnog positief is over windparken, liggen er nog wel wat vragen open. De nieuwste windparken hebben een onderzoeksverplichting, maar die geldt natuurlijk alleen voor hun eigen windpark. ‘In mijn ogen zouden we op nationaal of zelfs Noordzeeniveau de veranderingen in biodiversiteit moeten onderzoeken, maar die holistische aanpak blijft nog achter.’

Het kan volgens Hubert namelijk zo zijn dat de biodiversiteit lokaal toeneemt, maar dat dit niet geldt voor de Noordzee als geheel. ‘Dat zie je ook in steden gebeuren. Er leven best veel soorten in de stad, maar het zijn wel vaak dezelfde, zoals de stadsduif.’

Leestip: Hebben windparken op zee ook effect op het weer?

In het ergste geval trekken de windparken in de Noordzee dus overal dezelfde zeedieren aan. ‘Het is niet per se mijn verwachting, maar daar moeten we wel scherp op zijn.’

Zorgen over het zeeleven

Stel dat jij iemand bent die zich zorgen maakt over de biodiversiteit in zee. Zijn het dan de windparken waar je je het meeste zorgen om moet maken? ‘Als ik moet kiezen uit alle dingen die in de Noordzee gebeuren, dan durf ik te zeggen dat de bodemberoerende visserij het schadelijkst is voor het zeeleven,’ aldus Hubert.

Dat wil niet zeggen dat windparken totaal onschuldig zijn. Zo maken verschillende onderzoekers zich zorgen over de geluidstrillingen die ze veroorzaken. En de hoogspanningskabels die in de bodem liggen, kunnen ook een negatief effect hebben.

‘Het is wel moeilijk om windparken en de visserij één op één te vergelijken, het type impact is anders,’ nuanceert Hubert. ‘Maar als je meerdere keren per jaar over dezelfde vierkante meters sleept met een net, is er weinig kans voor de bodem om zich te herstellen. Dat is schadelijker dan een windpark.’