Wat hebben de molens bij Kinderdijk, de Van Nellefabriek in Rotterdam en het Eise Eisinga Planetarium met elkaar gemeen? Ze staan stuk voor stuk op de werelderfgoedlijst van Unesco. Behalve deze drie locaties vind je nog tal van andere plaatsen in Nederland die deze bijzondere status van Unesco kregen toebedeeld. Dit zijn de dertien Unesco-werelderfgoedlocaties in Nederland.
1. Schokland: het eerste Unesco-werelderfgoed in Nederland
Het voormalige eiland in de Noordoostpolder was in 1995 de eerste plek in Nederland die een plaatsje op de werelderfgoedlijst van Unesco verdiende. Wat maakt Schokland zo bijzonder? Hier woonden al in de prehistorie mensen en volgens Unesco ‘symboliseert [Schokland] de heldhaftige, eeuwenoude strijd van Nederland tegen het opdringende water’.
Inwoners van Schokland, dat inmiddels is ingepolderd, werden vroeger regelmatig gedwongen om hun huis te verlaten vanwege dreigende overstromingen. In 1859 werd het eiland definitief geëvacueerd. Weer bijna een eeuw later, in 1940, werd Schokland weer onderdeel van het vasteland na de inpoldering van de Zuiderzee.
2. Molens van Kinderdijk-Elshout
Ook de windmolens van Kinderdijk-Elshout laten volgens Unesco zien hoe we in Nederland op een innovatieve manier omgaan met de dreiging van het water. Al in de Middeleeuwen werd gestart met de bouw van de molens om onze voeten droog te houden.
Sinds 1950 zijn de molens van Kinderdijk niet meer in gebruik, en dit werelderfgoed is nu vooral een toeristische attractie. Maar de molens werken nog wel en kunnen, als het nodig zou zijn, weer in gebruik worden genomen.
3. De historische binnenstad van Willemstad op Curaçao
De volgende plek die een plek veroverde op de Unesco-werelderfgoedlijst ligt in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. In 1997 werd de historische binnenstad van Willemstad op Curaçao aan de lijst toegevoegd. ‘De stad onderscheidt zich door de diversiteit in vormgeving van de 4 historische wijken [Punda, Otrobanda, Pietermaai en Scharloo], gescheiden door de open wateren van een natuurlijke haven,’ zo valt te lezen op de website van Unesco.
4. Ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer
Water is een thema bij veel Unesco-werelderfgoedlocaties in Nederland. Ook het Ir. D.F. Woudagemaal in Friesland staat al jarenlang op de lijst. En niet voor niks: dit is het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Het zorgt al sinds 1920 voor droge voeten in Friesland en kan bij hoge waterstanden nog altijd worden ingezet.
5. Droogmaker De Beemster
Nederland is dooraderd met polders, maar je staat er misschien niet altijd bij stil hoe bijzonder dit kunststukje eigenlijk is. De Beemster leverde het zelfs de status van Unesco-werelderfgoed op. In het begin van de zeventiende eeuw werd deze polder drooggelegd en omgetoverd tot een strak geordend landschap omringd door een 42 kilometer lange dijk. Hier lees je meer over de drooglegging van de Beemster.
6. Rietveld Schröderhuis in Utrecht
Architect Gerrit Rietveld ontwierp dit huis in 1924 in opdracht van Truus Schröder-Schräder, die er zestig jaar lang zou wonen. Eerst vergezeld door haar man en kinderen en later ook door Rietveld zelf. Volgens Unesco is het Rietveld Schröderhuis in Utrecht een icoon van de Nederlandse kunstbeweging De Stijl.
7. De Waddenzee
Deze plek op de werelderfgoedlijst deelt Nederland met Denemarken en Duitsland. De Waddenzee is in zijn geheel benoemd tot werelderfgoed. Wat maakt de Waddenzee zo bijzonder? Je komt hier veel verschillende planten en dieren tegen – waaronder deze vijf – en het is ook een broedplaats en overwinteringsgebied voor miljoenen vogels per jaar. Dat levert bijzondere beelden op.
8. De grachtengordel van Amsterdam
Elke keer als je langs de middeleeuwse grachten van Amsterdam fietst of loopt, bevind je je in Unesco-werelderfgoed. En dat trekt een hoop toeristen: in 2023 ontving de stad Amsterdam meer dan 20 miljoen toeristen en dagjesmensen die de grachtengordel van Amsterdam graag met eigen ogen wilden zien.
9. Van Nellefabriek in Rotterdam
Ook een voormalige koffie-, thee- en tabaksfabriek is een van de Nederlandse plekken op de werelderfgoedlijst van Unesco: de Van Nellefabriek. Volgens Unesco is deze oude fabriek, die in de jaren 20 van de vorige eeuw zijn tijd ver vooruit was, ‘een icoon van de twintigste-eeuwse industriële architectuur’.
10. Koloniën van Weldadigheid
De Koloniën van Weldadigheid vormden in de negentiende eeuw een uniek maatschappelijk experiment. Op het moment dat Willem I in Nederland en België aan de macht kwam, was er veel armoede en werkeloosheid. Johannes graaf van den Bosch bedacht een oplossing: de Maatschappij van Weldadigheid.
Mensen die het minder breed hadden mochten in deze ‘koloniën’ wonen. Ze konden er voorzien in hun eigen levensonderhoud, waardoor ze niet meer afhankelijk zouden zijn van de overheid. Vier van deze voormalige nederzettingen – Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen in Nederland, en Wortel in België – staan nu op de werelderfgoedlijst van Unesco.
11. De Hollandse Waterlinies
De Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie werden in 2021 samengevoegd tot één werelderfgoedlocatie: de Hollandse Waterlinies. De waterlinies omvatten een 200 kilometer lang verdedigingsnetwerk waarbij water werd ingezet om vijanden buiten te houden. Hoe? Bijvoorbeeld door brede stroken land onder water te zetten, zodat soldaten en paarden niet konden passeren, maar het water ook te ondiep was voor boten.
12. Neder-Germaanse limes
Sinds 2021 prijken de Neder-Germaanse limes ook op de werelderfgoedlijst van Unesco. Langs de Rijn lag 2000 jaar geleden de grens van het Romeinse Rijk. Deze voormalige grensregio, die zowel door Nederland als Duitsland loopt, bevat nog veel archeologische overblijfselen uit die tijd, die vaak wel ondergronds begraven zijn. Denk daarbij aan wegen, wachttorens en aquaducten.
13. Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker
Het Eise Eisinga Planetarium in Franeker is de nieuwste Nederlandse toevoeging aan de werelderfgoedlijst van Unesco. In ’s werelds oudste nog werkende planetarium lijkt het alsof je even terugreist in de tijd: naar de achttiende eeuw toen de Friese wolkammer Eise Eisinga op het plafond van zijn woonkamer een indrukwekkend schaalmodel van ons zonnestel bouwde.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
