9x vrouwen in de wetenschap

Lise Meitner, 1878-1968, Kernsplijting | Albert Einstein noemde deze natuurkundige ‘onze Marie Curie’, al voor ze ontdekte dat atoomkernen gesplitst kunnen worden – een essentiële tussenstap bij de ontwikkeling van de atoombom. Samen met haar assistent en neef Otto Frisch beschreef ze het fenomeen in 1939. Vanwege haar Joodse achtergrond werd haar naam echter niet vermeld op de belangrijkste publicatie hierover. Niet zij, maar haar voormalige collega Otto Hahn won in 1944 de Nobelprijs voor Scheikunde.

Vera Danchakoff, 1879-onbekend, Stamcelpionier | Haar ouders wilden dat ze beeldende kunsten ging studeren, maar Danchakoff had andere plannen en werd de eerste vrouwelijke hoogleraar van Rusland. In 1916 beschreef ze stamcellen: cellen die zich kunnen ontwikkelen tot heel verschillende soorten celtypen in het lichaam. Hematoloog Marshall Lichtman zei in 2001 tijdens een voordracht op het Acute Leukemia Forum: ‘De rest van de eeuw hadden we onze handen vol aan het uitwerken van haar experimentele inzichten!’

Janaki Ammal, 1897-1984, Zoete suikerriet | Ze wees een gearrangeerd huwelijk af om zich te kunnen wijden aan haar passie voor plantkunde. Door diverse Indiase suikerrietsoorten te kruisen, kweekte ze een plant die zo zoet was dat er een industrie op werd gebaseerd met een omvang van dertig miljoen ton per jaar. Veel mannelijke collega’s negeerden haar werk, premier Jawaharlal Nehru vroeg haar echter om de Botanical Survey of India te reorganiseren. Daarvoor ontving ze de Padma Shri, een van de hoogste Indiase onderscheidingen.

Chien-Shiung Wu, 1912-1997, Eerste nucleaire wapens | Deze Chinees-Amerikaanse natuurkundige was in de Tweede Wereldoorlog betrokken bij het Manhattanproject, waarbij door middel van het splijten van uranium in isotopen de weg werd bereid voor de ontwikkeling van kernwapens. Voor andere experimenten die zij uitvoerde kregen twee mannelijke collega’s, Tsung-Dao Lee en Chen Ning Yang, in 1957 de Nobelprijs voor Natuurkunde. Haar bijdrage werd niet erkend.

Rosalind Franklin, 1920-1958, Foto 51: DNA in beeld | Deze Engelse scheikundige liet een foto van een gekristalliseerd DNA-molecuul zien tijdens een voordracht die werd bijgewoond door James Watson. Hij beweerde later er nauwelijks naar gekeken te hebben. ‘Foto 51’ toonde echter de dubbele helix die Watson, Francis Crick en Maurice Wilkins later beschreven. Franklin stierf in 1958 op 37-jarige leeftijd aan kanker; de drie mannen namen de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde in 1962 in ontvangst zonder haar bijdrage te vermelden.

Phyllis Bolds, 1932-2018, Bèta in hart en nieren | Deze Afrikaans-Amerikaanse natuurkundige werkte in een onderzoekslab van de Wright-Patterson Air Force Base nabij Dayton (Ohio), waar ze onderzoek deed naar aerodynamica en vliegtuigtrillingen. Ze onderzocht hoe het effect van ongewenste natuurkrachten op militaire vliegtuigen, personeel en vracht kon worden beperkt. Ze doceerde haar leven lang bètavakken – en inspireerde diverse jonge vrouwen ook te kiezen voor een loopbaan in de wetenschap.

Wangari Maathai, 1940-2011, De kracht van groen | De in Kenia geboren Wangari Maathai zette zich haar leven lang in voor democratie, mensenrechten en duurzame ontwikkeling. In 1977 richtte ze de Green Belt Movement op, een organisatie die het bestaan van mensen – en dat van vrouwen in het bijzonder – beoogt te verbeteren door het planten van bomen. Ze kreeg als eerste Afrikaanse vrouw de Nobelprijs voor de Vrede (2004) en werd in 2009 door de Verenigde Naties benoemd tot vredesgezant.

Beatrice Tinsley, 1941-1981, Uitdijend heelal | Op haar 26ste nam Beatrice Tinsley openlijk afstand van de theorie van de befaamde astronoom Allan Sandage, die beweerde dat het heelal op een dag ineen zou zijgen. Volgens Tinsley zou het almaar blijven uitdijen – een stelling die door later onderzoek werd geschraagd. Door een gedwongen verhuizing scheidde ze en liet ze haar kinderen achter bij haar ex-man. Na veertig jaar vooraanstaand expert te zijn geweest inzake de ouderdom en ontwikkeling van sterrenstelsels, overleed ze aan kanker.

Jean Purdy, 1945-1985, Eerste reageerbuisbaby | Deze Britse verpleegkundige en embryoloog was een van de drie wetenschappers van wie het werk in 1978 leidde tot de geboorte van Louise Brown, de eerste ivf-baby ter wereld. De plaquette in het ziekenhuis waar de bevruchting plaatsvond vermeldde – de protesten van haar collega Edwards ten spijt – alleen de namen van Robert Edwards en Patrick Steptoe. Edwards ontving in 2010 de Nobelprijs voor Fysiologie of Geneeskunde, nadat zowel Purdy als Steptoe waren overleden.