Ongeveer driehonderd miljoen lichtjaar van de aarde, in het sterrenbeeld Volans (de Vliegende Vis), raakten twee spiraalvormige sterrenstelsels in elkaar verstrengeld, waardoor een heldere ring van materie met daarin zwarte gaten en neutronensterren achterbleef.
De kosmische ontmoeting leidde tot de vorming van AM 0644-741, een zogenaamd ringstelsel. Het object werd vastgelegd in een tweetal foto’s en wordt nu behandeld in een onlangs gepubliceerde studie in het tijdschrift Astrophysical Journal.
Wanneer twee sterrenstelsels op elkaar stuiten, vindt er eigenlijk helemaal geen botsing plaats maar meer een fusie. Sterren en andere grote hemellichamen staan zó ver van elkaar af dat ze tijdens dit soort fusies zelden op elkaar botsen. Maar door de zwaartekracht van beide stelsels kunnen de sterren wel in opvallende nieuwe manieren worden herschikt.
“Zodra ik optische foto’s van ringstelsels onder ogen kreeg, was ik verkocht. Ze zijn zó spectaculair dat je je echt afvraagt hoe de natuur zulke wonderbaarlijke structuren kan creëren,” schrijft Antonella Fruscione, astrofysica aan The Chandra X-ray Centeren medeauteur van de studie, in een e-mail.
In dit geval schoof het kleinere sterrenstelsel, waarvan de vermoedelijke resten linksonder op de foto zijn te zien, volledig door AM 0644-741 heen, waarbij de zwaartekrachtsvelden werden verstoord in de vorm van golven van dichter opeengepakte sterren die vanuit het centrum van het sterrenstelsel uitstraalden, als rimpels op een meer waarin een steen is gegooid.
“Door deze golven worden sommige omloopbanen van sterren meer naar de buitenkant van het sterrenstelsel geduwd en worden vooral de gaswolken in het doelstelsel en in de omgeving verdicht. Het gas verdicht zich tot een punt waarop er nieuwe sterren ontstaan,” schrijft Anna Wolter, astronome aan het INAF-Osservatorio Astronomico di Brera in Italië en een van de auteurs van de studie, in een e-mail.
De bestaande sterren die werden verplaatst, en ook hun pasgeboren verwanten, hebben zich vervolgens verspreid en de cirkelvormige structuur van het nieuwe ringstelsel gevormd, dat ook wel de Lindsay-Shapley Ring wordt genoemd, naar Eric Lindsay en Harlow Shapley, het tweetal astronomen dat het object in 1960 ontdekte.
De bijgaande animatie toont de ring in röntgenstraling, in een opname van het Chandra X-ray Observatory, en in zichtbaar licht in een opname van de ruimtetelescoop Hubble. De felpaarse vlekken die het sterrenstelsel omringen, zijn zogenaamde ‘ultraheldere röntgenbronnen’ (ULX’en; ultra-luminous x-ray sources), oftewel binaire stelsels die hun energie volgens astronomen waarschijnlijk ontlenen aan middelzware zwarte gaten of neutronensterren. Dit soort opnamen kunnen bijdragen aan een definitieve verklaring van deze mysterieuze objecten en mogelijk ook inzichten opleveren in de processen die zich zullen voordoen wanneer onze Melkweg over circa vier miljard jaar op het spiraalvormige buurstelsel Andromeda zal stuiten.
“Met behulp van het verzamelen van grote hoeveelheden gegevens over deze objecten kunnen we antwoorden op onze vragen vinden en uiteindelijk ook meer te weten komen over de wijze waarop sterren worden geboren, leven en sterven,” zegt Wolter.
Afgezien van de wetenschap roepen de opnamen ook ontzag op, zelfs bij degenen die ze dagelijks bestuderen: “Dit soort beelden is wat me als jong meisje deed besluiten om astronoom te worden,” zegt Fruscione, “en zijn ook nu nog de reden dat ik mijn werk zo spannend vind.”
Bekijk ook de fotogalerij: '9x beroemde voltreffers van de Hubble ruimtetelescoop'
Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
