Uitgestorven soorten uitgelegd

In werkelijkheid weten wetenschappers niet hoeveel soorten planten, dieren, schimmels en bacteriën er op aarde bestaan. Volgens de meest recente raming zouden dat er 2 miljard zijn, en dat zal op een gegeven moment wel veranderen.

Eén ding weten we wel: de westelijke zwarte neushoorn, de Tasmaanse tijger en de wolharige mammoet behoren tot de dieren waarvan de populatie op een bepaald moment tot nul is gedaald, en het is mogelijk dat het uitsterven van soorten duizend keer sneller gaat door toedoen van de mens.

Een soort sterft uit als gevolg van milieufactoren of evolutionaire problemen. Er verdwijnen voortdurend soorten van de aarde, en het tempo varieert in de loop van de tijd. Een kwart van de zoogdieren wordt met uitsterven bedreigd, volgens schattingen van de Rode Lijst van de IUCN.

Tot op zekere hoogte is uitsterven een natuurlijk fenomeen. Onder andere veranderingen in habitats en slechte voortplantingstendensen kunnen ervoor zorgen dat het sterftecijfer van een soort lang genoeg hoger ligt dan het geboortecijfer, zodat er uiteindelijk geen exemplaren meer overblijven.

De mens zorgt er ook voor dat andere soorten uitsterven door de jacht, overbevissing, de introductie van invasieve soorten in het wild, vervuiling, en het veranderen van draslanden en bossen in akkerland en stedelijke gebieden. Ook de snelle groei van de menselijke bevolking zorgt ervoor dat soorten uitsterven doordat natuurlijke habitats worden vernietigd.

Een van de beroemdste diersoorten die met uitsterven is bedreigd door toedoen van de mens, is de dodo, een vogel die voornamelijk op het eiland Mauritius leefde en die bekendheid kreeg doordat hij voorkwam in het boek 'Alice in Wonderland' van Lewis Carroll. Dodo's werden voor het eerst vermeld aan het eind van de 16e eeuw door Nederlandse zeelieden en voor het laatst gezien in 1662, na door de jacht tot uitsterving te zijn gebracht. Trekduiven, waarvan er miljarden vaak door de Noord-Amerikaanse lucht vlogen toen de Europeanen op het continent aankwamen, zijn uitgestorven toen de laatste in 1914 stierf in de dierentuin van Cincinnati.

Zes massa-extincties

Fossielen tonen aan dat er vijf eerdere perioden in de geschiedenis zijn geweest waarin een ongewoon hoog aantal soorten zijn uitgestorven. Deze perioden staan bekend als massa-extincties. De meeste soorten op aarde stierven ongeveer 266 miljoen tot 252 miljoen jaar geleden uit tijdens de Perm-extinctie.

Deze verliezen hebben echter ook de weg vrijgemaakt voor de evolutie van de dinosauriërs, aangezien massa-extincties een kans creëren voor het ontstaan van nieuwe soorten. Dinosauriërs kwamen ongeveer 65 miljoen jaar geleden aan hun eind in een andere massa-extinctie aan het eind van het Krijt. Een grote krater bij het Mexicaanse schiereiland Yucatán doet vermoeden dat een asteroïde daar waarschijnlijk is ingeslagen. Wetenschappers geloven dat vulkaanuitbarstingen in India de opwarming van de aarde hebben veroorzaakt, die ook kan hebben bijgedragen tot de massa-extinctie.

Onder wetenschappers heerst discussie over de vraag of de aarde zich nu in het midden van een zesde massa-extinctie bevindt. Als dat het geval is, dan kan het gaan om de snelste ooit met een snelheid van 1.000 tot 10.000 maal de basissnelheid waarmee soorten uitsterven, namelijk één tot vijf soorten per jaar. De mens is grotendeels verantwoordelijk voor deze opvallende ontwikkeling. Wetenschappers denken dat door vervuiling, ontbossing en overbevissing tegen 2100 mogelijk de helft van de bestaande land- en zeedieren op aarde tot uitsterven zijn gedoemd.

Een langzame stijging van de oppervlaktetemperaturen als gevolg van de verhoogde concentraties broeikasgassen zal er waarschijnlijk toe leiden dat veel soorten zich naar de polen en hoger in de bergen zullen verplaatsen om daar in habitats met hetzelfde klimaat te blijven. Maar niet alle soorten zullen zich snel genoeg kunnen aanpassen om te voorkomen dat ze uitsterven en naar verwachting zullen vele soorten dan ook verdwijnen.

Wat kunnen we eraan doen?

Minder fossiele brandstoffen gebruiken door de thermostaat lager te zetten, minder vaak met de auto te rijden en recycleren is een goede manier om de snelheid van het uitsterven te vertragen. Minder vlees eten en bepaalde producten vermijden, zoals ivoor, die van bedreigde diersoorten afkomstig zijn, kan ook een verschil maken. Thuis kan de plaatselijke fauna worden beschermd door afval in afgesloten vuilnisbakken te deponeren, het waterverbruik te verminderen en geen herbiciden en pesticiden te gebruiken.