16 juli 2015

Terwijl New Horizons, het ruimtevoertuig van de NASA, helpt om de onderwereld van Charon, de grootste maan van Pluto te onthullen, blijken de meeste eigenschappen verwarrender dan werd verwacht. Eerste beelden tonen een onverwacht donkere poolkap – voor wetenschappers een vermoedelijk bewijs van het gevolg van materialen die afkomstig zijn van Pluto zelf. Een foto die op 15 juli werd vrijgegeven, onthulde dat de planeet met een omvang van 1200 kilometer een verrassend jong oppervlak heeft met aanwijzingen van geologische activiteit. “We zijn verbaasd. Echt waar”, zegt New Horizons-teamlid Bonnie Buratti van Jet Propulsion Laboratory. “Eerlijk gezegd ziet Charon er veel meer uit zoals ik Pluto had verwacht aan te treffen.” De nieuwste foto zoomt in op een deel van het oppervlak van Charon dat in de buurt van de evenaar van de maan ligt. De foto werd door New Horizons gemaakt toen deze op 14 juli het stelsel van Pluto naderde en heeft de wetenschappers – niet verrassend – verbijsterd.

Op de foto is het oppervlak van Charon grotendeels glad, met oppervlakkige kraters en scheuren, en rijst er een bizarre berg uit een verdieping – een zogenaamde ‘berg met een gracht’. “Het lijkt alsof iemand een enorm rotsblok op Charon heeft laten vallen”, vertelt Buratti.

Wetenschappers hebben nog geen idee wat er aan de hand is met de piek op Charon. Teamlid Anne Verbiscer zegt echter dat er overeenkomsten zijn met een eigenschap van een andere curieuze wereld in het zonnestelsel: de tweekleurige maan Iapetus die om Saturnus draait. “Ik vind ze allebei fascinerend”, vertelt Verbiscer van de Universiteit van Virginia. Ze wijst op een intrigerende en speculatieve band tussen de berg, ijzig vulkanisme en de waarneming van ammoniumhydroxide. “Ammoniumhydroxide fungeert als antivriesmiddel wanneer het wordt vermengd met ijs uit water en kan cryovulkanische activiteiten op voorwerpen zoals Charon en Iapetus mogelijk helpen maken”, vertelt Verbiscer.

Krimpt Pluto?

Geldt dat voor kraters en barsten? De barsten, vertelt Buratti, zijn fouten. Ze geeft aan dat er soortgelijk ogende fracturen zijn waargenomen in kraters op de maan, waar ze restanten vormen van lavatunnels, en op Mercurius, waar ze suggereren dat de planeet krimpt. Buratti denkt echter niet dat een van deze verklaringen ook opgaat voor de plooien op Charon. “We hebben op dit moment echt geen idee waar we aan moeten denken”, vertelt ze.

En dan is er nog de relatieve schaarsheid van kraters. Deze ontbrekende kraters lijken een van de meest verbazingwekkende waarnemingen waar het team mee worstelt. “Er zijn minder kraters dan we verwachtten en we weten niet waarom”, geeft Buratti toe.

Samen suggereren de barsten en het relatief gladde oppervlak dat er veel activiteit op Charon kan hebben plaatsgevonden en dat de maan dus niet dat dode, gehavende rotsblok is dat veel wetenschappers hadden verwacht. Buratti: “We hadden verwacht dat het een dood voorwerp zou zijn, maar er heeft in het verleden een of ander actief proces op de maan plaatsgevonden.”

Het team neemt niet alleen Charon onder de loep, maar bestudeert ook gretig het oppervlak van Pluto om te zien of er sporen van activiteit zijn. Het contrastrijke en bergachtige oppervlak van de dwergplaneet houdt inmiddels al een New Horizons-team bezig dat onderzoek doet. “Pluto heeft ons niet teleurgesteld”, vertelt plaatsvervangend projectwetenschapper Cathy Olkin. “Charon evenmin.”