Het Krijt, de periode van ongeveer 145 tot 66 miljoen jaar geleden, kwam abrupt tot een einde door een ongekende ramp: een planetoïde met een doorsnee van zo’n tien kilometer stortte neer in Centraal-Amerika.
De inslag leidde tot een wereldwijde hittegolf, gevolgd door een jarenlange winter. Meer dan 60 procent van de bekende soorten stierf uit. De inslag betekende het einde voor alle niet-vliegende dinosauriërs, zoals Tyrannosaurus rex en Triceratops, en ook de vliegende pterosauriërs, zwemmende maashagedissen en andere reptielen verdwenen.
In vakblad Science verklaren geologen nu waar de verwoestende planetoïde vandaan kwam. Wat blijkt: de enorme ruimterots maakte een behoorlijke reis door het zonnestelsel voordat deze insloeg op aarde.
Buitenaardse metalen
De impact veroorzaakte de gigantische Chicxulub-krater, die in 1991 werd ontdekt op het Mexicaanse schiereiland Yucatán. Een van de eerste tekenen dat de aarde was getroffen door een planetoïde, vonden geologen in de hoge concentraties iridium in de aardbodem.
Dat metaal werd wereldwijd ontdekt in de steenlaag die het Krijt scheidde van de daaropvolgende periode, het Paleogeen. Een soortgelijk metaal in diezelfde steenlaag, ruthenium, heeft voor onderzoekers nu gediend als een geologische vingerafdruk voor de herkomst van de planetoïde.
Net als iridium is ruthenium op aarde een zeldzaam metaal, maar een veelvoorkomend element in meteorieten en planetoïden. In steenlagen uit de tijd waarin de dinosauriërs uitstierven, werden verhoogde concentraties ruthenium gevonden. Wat maakt dit metaal zo bijzonder? De samenstelling ervan varieert, afhankelijk van de herkomst van een meteoriet.
Waar kwam de planetoïde vandaan?
Dat werkt als volgt: meteorieten die dicht bij de zon zijn ontstaan, hebben een andere chemische handtekening dan die uit de buitenste randen van ons zonnestelsel. Met de nieuwe analyse kon worden aangetoond dat de Chicxulub-planetoïde van het type C was, afkomstig uit de buitenste regionen van ons zonnestelsel, ver voorbij Jupiter.
Dat is zeldzaam, zegt geoloog en hoofdonderzoeker Mario Fischer-Gödde. ‘Zo’n 80 procent van alle meteorieten die de aarde raakten, is afkomstig van planetoïden van het type S,’ ontstaan in het binnenste deel van ons zonnestelsel, legt hij uit.
Hoe kwam de planetoïde op aarde terecht?
Waarom de planetoïde niet werd afgewend door de zwaartekracht van de aarde, blijft onderwerp van discussie. De meeste ruimterotsen werden in de begintijd van het zonnestelsel samengeperst tot nieuwe planeten en manen voordat ze konden inslaan, zegt Fischer-Gödde. De planetoïde van Chicxulub was om onduidelijke redenen een ander lot beschoren.
‘Tot zo’n 66 miljoen jaar geleden bewoog de planetoïde waarschijnlijk in een stabiele baan,’ zegt hij. Op een zeker moment is het rotsblok, mogelijk door de migratie van Jupiter, uit zijn baan getrokken en tegen de aarde gestort.
Leestip: Hoe de aarde 5 keer werd getroffen door een massa-extinctie
De enige dinosauriërs die de ramp overleefden, waren vogels. Binnen de klassen die bleven bestaan, zoals zoogdieren en reptielen, vielen veel slachtoffers. Een ding is zeker: zonder de planetoïde-inslag had het leven op aarde er vandaag de dag heel anders uitgezien.
Meer lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
