De verspreiding van microplastics, plastic deeltjes kleiner dan 5 millimeter, is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Jaarlijks wordt er wereldwijd meer dan 300 miljoen ton plastic geproduceerd. Naar schatting dreef er in 2023 ongeveer 2,5 miljoen ton in zee, ruim 10 keer zo veel als in 2005.

Uit een nieuw onderzoek in Nature Medicine blijkt dat microplastics en nanoplastics – die met 1 tot 1000 nanometer nog kleiner zijn – zich in hogere concentraties ophopen in de menselijke hersenen dan in de lever en nieren. De onderzoekers troffen aanzienlijk hogere concentraties microplastics en nanoplastics aan in monsters uit 2024 dan in die uit 2016.

Ook valt op dat in de hersenen van mensen met dementie doorgaans een grotere hoeveelheid microplastics werd gemeten. De wetenschappers vonden geen oorzakelijk verband tussen de aanwezigheid van microplastics en de ziekte, maar het onderzoek roept wel vragen op over de mogelijke gevolgen van microplastics op onze gezondheid.

Plastic vervuiling neemt exponentieel toe

‘We vermoeden dat dit de gevolgen zijn van blootstelling aan microplastics,’ zegt Matthew Campen, auteur van het onderzoek en hoogleraar farmaceutische wetenschappen aan de University of New Mexico (VS). ‘En dat gebeurt steeds meer.’

Microplastics en nanoplastics zijn niet te zien met het blote oog en afkomstig van plastic producten, zoals frisdrankflessen, boodschappentassen en piepschuimverpakkingen.

Binnenshuis zweven veel microplastics rond

Microplastics kunnen ook in de lucht terechtkomen. Binnenshuis bevat de lucht vaak meer kleine deeltjes plastic dan buiten. Deze deeltjes komen bijvoorbeeld vrij uit kleding waarin plastic zit verwerkt, meubels en huishoudelijke producten.

Deze microplastics adem je in, waarna ze zich door je lichaam kunnen verplaatsen en in verschillende organen terechtkomen. Eerdere studies ontdekten al microplastics in longen, placenta’s, bloedvaten en beenmerg.

Leestip: Amsterdams onderzoek bevestigt: er zitten microplastics in ons bloed

In een onderzoek uit 2024 werd bewijs gevonden dat microplastics ook de bloed-hersenbarrière kunnen passeren. Dit filter reguleert wat er vanuit de bloedbaan de hersenen kan binnendringen. Eerder werd gedacht dat alleen de kleinste nanoplastics die barrière konden passeren, maar dit onderzoek toonde aan dat ook grotere microplastics de hersenen weten te bereiken.

50 procent meer microplastics in hersenen

Voor de nieuwe studie werden 52 menselijke hersenmonsters uit 2016 en 2024 onder de loep genomen, allemaal afkomstig uit de frontale cortex: het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de besluitvorming en de spierbewegingen.

De hersen- en levermonsters uit 2024 bevatten significant hogere concentraties micro- en nanoplastics dan die uit 2016. De totale massa plastic was tussen 2016 en 2024 met ongeveer 50 procent toegenomen. De onderzoekers vermoeden dat hogere concentraties microplastics in onze woningen, lucht en water hier verantwoordelijk voor kunnen zijn.

Meer microplastics in hersenen dan verwacht

‘Ik ben behoorlijk geschrokken van de bevindingen,’ zegt Emma Kasteel, neurotoxicoloog aan de Universiteit Utrecht. De hersenmonsters bevatten over het algemeen 7 tot 30 keer meer micro- en nanoplastics dan lever- en niermonsters.

De deeltjes die in de hersenen werden gevonden, waren meestal kleine scherven of vlokken van polyethyleen, een van de meest gebruikte kunststoffen ter wereld, die vaak wordt gebruikt in verpakkingen.

Hoe komen microplastics in de hersenen terecht?

Het is niet verrassend dat microplastics zich meer ophopen in de hersenen dan in andere organen, zegt Kasteel. Wanneer je via je neus inademt, hebben deze plastic deeltjes een snellere route naar je hersenen dan naar de rest van je lijf.

Campen wijst erop dat er geen verband is tussen de leeftijd van een persoon en de gevonden hoeveelheid plastic in de organen. Dit zou betekenen dat ons lichaam plastic op de een of andere manier wel opruimt. Zo niet, dan zou het logisch zijn dat ouderen meer plastic in hun lichaam hebben.

Microplastics en dementie: oorzaak of gevolg?

Een andere opmerkelijke bevinding was dat de hoeveelheid micro- en nanoplastics ongeveer 3 tot 5 keer zo hoog was in de hersenen van mensen bij wie dementie was vastgesteld. De onderzoekers benadrukken dat dit niet hoeft te betekenen dat microplastics dementie veroorzaken, maar het toont wel een verband aan dat verder moet worden onderzocht.

Leestip: Dit is waarom je producten met zwart plastic beter niet kunt gebruiken

Volgens Kasteel hebben mensen met dementie waarschijnlijk meer microplastics in hun hersenen, omdat de bloed-hersenbarrières minder goed functioneren dan bij gezonde mensen. Dat betekent dat de hoge concentratie plastic deeltjes eerder een gevolg van dementie kan zijn dan een oorzaak.

Onduidelijke gezondheidseffecten en voorzorgsmaatregelen

Omdat wetenschappers de gezondheidsrisico’s van microplastics in de hersenen nog niet volledig begrijpen, roepen ze op tot meer onderzoek. Studies toonden eerder al aan dat microplastics in slagaders een risicofactor kunnen zijn voor hart- en vaatziekten en dat kankercellen in de maag zich sneller kunnen verspreiden na contact met deeltjes plastic.

Hoewel je blootstelling aan plastic niet volledig kunt vermijden, zegt Kasteel dat je wel bepaalde keuzes kunt maken om deze te verminderen. Beperk het gebruik van wegwerpplastic, ventileer je huis goed en stofzuig regelmatig om stof en plastic afval uit je huis te verwijderen.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!