Hoewel het aantal hartaanvallen onder ouderen de afgelopen decennia is afgenomen, neemt het aantal onder mensen tussen de 20 en 50 jaar oud juist toe. Experts maken zich zorgen over de stijgende cijfers, maar wijzen erop dat je het risico goed kunt beperken door de juiste maatregelen te nemen. Dit zijn de adviezen van cardiologen.

‘Jongeren denken vaak dat hartproblemen alleen bij ouderen voorkomen,’ zegt Ron Blankstein, preventief cardioloog in het Brigham and Women’s Hospital en hoogleraar geneeskunde aan Harvard (VS). ‘Maar ook zij kunnen een hartaanval of hartstilstand krijgen.’

Hartaanvallen onder jongeren

Een hartaanval ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar het hart wordt geblokkeerd. Veelvoorkomende klachten zijn pijn op de borst, uitstraling naar kaak, nek, rug of armen, kortademigheid en een licht gevoel in het hoofd.

'Een oorzaak die we steeds vaker zien bij jongeren, is atherosclerose (slagaderverkalking, red.),’ zegt Aernout Somsen, cardioloog en mede-oprichter van Cardiologie Centra Nederland (CCN). ‘Dat proces begint al rond je twintigste en ontstaat door een hoge bloeddruk of te veel cholesterol. Ook roken, weinig bewegen, ongezond eten en drugsgebruik spelen een rol.'

Somsen benadrukt dat een hartaanval door een slagaderverkalking niet hetzelfde is als een plotselinge hartdood. ‘In het nieuws hoor je vaak over jongeren of sporters die plots overlijden aan een hartstilstand. Dan ligt de oorzaak vaak in een ritmestoornis of een aangeboren hartafwijking. Bij atherosclerose speelt de levensstijl echter een veel grotere rol.’

Wat zit er achter de stijgende cijfers?

Cijfers uit de Verenigde Staten tonen aan dat het aantal hartaanvallen onder jonge Amerikanen flink is toegenomen: van 0,3 procent in 2019 naar 0,5 procent in 2023 – een stijging van 66 procent. In andere leeftijdsgroepen daalde het aantal juist. Volgens Somsen is een vergelijkbare stijging te zien in Nederland, maar hoe kan dat?

Een belangrijke oorzaak is de veranderde levensstijl van de afgelopen decennia, zoals de verminderde lichaamsbeweging. ‘Minder bewegen verhoogt de kans op obesitas en daarmee de kans op het ontwikkelen van diabetes type 2 en een hoge bloeddruk, zelfs op jongere leeftijd,’ legt Somsen uit.

Leestip: Dit gebeurt er in je lichaam als je sport

Ook ons dieet speelt een cruciale rol. Voedsel dat rijk is aan verzadigde vetten, suiker en bewerkte producten kan schadelijk zijn voor het hart. Bovendien verhogen alcohol, tabak en drugs het risico op hartproblemen nog verder.

Luchtvervuiling en COVID-19

Maar we moeten ook milieufactoren niet uitsluiten. Uit onderzoek van het Julius Centrum en het Radboudumc blijkt dat jongeren in landelijke gebieden een verhoogd risico op een herseninfarct hebben, mogelijk door factoren zoals luchtvervuiling en pesticiden. Deze risicofactoren zouden ook van invloed kunnen zijn op hartziekten, al is nog niet volledig duidelijk hoe.

Ook COVID-19 komt ter sprake als het over hartaanvallen gaat. In het eerste jaar van de pandemie steeg het aantal sterfgevallen door hartaanvallen met 14 procent, vooral bij mensen tussen de 25 en 44 jaar.

Somsen benadrukt dat er nog veel onderzoek nodig is naar het verband tussen het coronavirus en hartinfarcten, maar zegt dat ontstekingen in het lichaam – bijvoorbeeld door een virusinfectie – het risico op een infarct wel degelijk kunnen verhogen.

‘Een ontsteking is de basis van een hartinfarct,’ legt hij uit. ‘Virussen kunnen ontstekingsprocessen in het lichaam aanwakkeren, wat de stabiliteit aantast van plaque — een ophoping van vet en andere stoffen in de kransslagaders. Als zo’n plaque scheurt, kan dat een infarct veroorzaken.’

Ook na operaties of bij chronische ontstekingen zien artsen vaker hartproblemen.

Wie loopt het meeste risico op hartproblemen?

Opvallend is dat vooral jonge vrouwen kwetsbaarder blijken dan gedacht. Uit een Amerikaanse studie blijkt dat het aantal ziekenhuisopnames door een hartaanval bij vrouwen tussen de 35 en 54 jaar flink is gestegen. Hun prognose is bovendien slechter dan die van mannen.

Leestip: Wat 5 recente onderzoeken ons leren over de gezondheid van vrouwen

‘Oestrogeen beschermt vrouwen tot de menopauze deels tegen hartziekten,’ zegt Somsen. ‘Maar na de menopauze daalt het oestrogeenniveau, en neemt het risico sterk toe. Ook hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap verhoogt de kans op hart- en vaatziekten.’

Ook bij mensen met een migratieachtergrond worden hartproblemen vaak waargenomen. ‘Ik zie bijvoorbeeld een duidelijke toename bij Hindoestaans-Surinaamse en Indiase Nederlanders,’ zegt Somsen. ‘Zij hebben vaak een verhoogd risico, deels genetisch, deels door leefstijl. Het is belangrijk dat er meer aandacht komt voor deze risicogroepen.’

Wat kun je doen om hartproblemen te voorkomen?

Volgens Somsen is het belangrijk dat artsen ook bij jongeren alert blijven op hartproblemen. ‘Als een jonge patiënt pijn op de borst heeft, denken we snel aan iets anders,’ zegt hij. ‘Maar klachten moet niet altijd direct aan leeftijd gekoppeld worden.’

Leestip: Waarom ultrabewerkte voeding je mentale gezondheid schaadt

Hoe eerder je let op je hartgezondheid, hoe beter. Risicofactoren zoals een hoge bloeddruk, overgewicht en een verhoogd cholesterol bouwen zich vaak langzaam op. Wie hier jarenlang mee rondloopt, heeft later een grotere kans op hartziekten of ernstige complicaties na een hartaanval.

Ten slotte benadrukt Somsen het belang van preventie. Gezonde voeding speelt een sleutelrol. Maar ook meer bewegen, het voorkomen van overgewicht, stoppen met roken en het vermijden van drugsgebruik zijn essentieel om het risico op hart- en vaatziekten te verlagen.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!