Als je zin hebt in iets dat lekker zoet, zout of vettig is, pak je al snel iets uit de kast dat sterk bewerkt is. Denk aan frisdranken, snoep, energierepen, yoghurt met een fruitsmaakje of een diepvriespizza. Maar hoe ongezond is dat?

Onderzoekers keken in 2024 naar de impact van ultrabewerkte voeding op onze (mentale) gezondheid en kwamen tot zorgwekkende conclusies. Ze vonden een verband tussen een hoge inname van dit soort voedsel en een groter risico op hartaandoeningen, diabetes type 2, obesitas, angstgevoelens, depressies en slaapproblemen.

Dit zegt de wetenschap over ultrabewerkte voeding

Deze resultaten komen overeen met wat al in eerdere onderzoeken naar voren kwam. Zo werd er een studie gepubliceerd in Nutrients, die stelt dat bewerkt voedsel de kans vergroot op een depressie met 44 procent en angstgevoelens met 48 procent.

Daarvoor hoeft niet je hele dieet uit ultrabewerkt voedsel te bestaan. Uit een studie bleek dat wie zo’n 33 procent van zijn totale calorieën uit zulk voedsel haalt, al meer risico loopt.

Leestip: Hoe stoppen met suiker al binnen een paar dagen zijn vruchten afwerpt

‘Hoe de causale relatie in elkaar steekt, is nog niet duidelijk, maar het lijkt er sterk op dat het eten van grote hoeveelheden ultrabewerkte voeding het risico op het ontwikkelen van een depressie in de toekomst vergroot,’ zegt Melissa Lane, hoofdonderzoeker van de laatstgenoemde studie. Ze is postdoctoraal onderzoeker aan de Australische Deakin University's School of Medicine in Geelong.

Wat doet ultrabewerkt voedsel met je hersenen?

Dat het eten van te veel zout, suiker en vet de kans op ontstekingen, een hoge bloeddruk, diabetes en hart- en vaatziekten vergroot, is wel algemeen bekend. Maar wat niet iedereen weet, is dat deze aandoeningen het risico op vasculaire dementie vergroten. Dit is een vorm van dementie die ontstaat door beschadigde bloedvaten.

Bepaalde toevoegingen, zoals kunstmatige zoetstoffen en mononatriumglutamaat, kunnen daarnaast de productie en afgifte van stoffen zoals dopamine en serotonine verstoren. En dat kan weer een negatieve invloed hebben op je mentale gezondheid.

Leestip: Wat gebeurt er met je lichaam als je stopt met vlees eten?

Daar komt nog bij dat ultrabewerkte voedingsmiddelen mogelijk verslavend kunnen zijn. ‘Ultrabewerkte voeding heeft meer gemeen met een sigaret dan met het voedsel dat moeder natuur ons aanbiedt,’ zegt Ashley Gearhardt, hoogleraar psychologie aan de University of Michigan.

In de natuur gaan zoet en vet niet samen

Dat we zoet, vet en calorierijk eten lekker vinden, is vanuit evolutionair oogpunt logisch. Dit heeft de mensheid lange tijd geholpen om te overleven. In de natuur zijn voedingsmiddelen vaak of rijk aan suiker, zoals bessen, of rijk aan vet, zoals noten. Maar niet allebei.

‘Je vindt in de natuur geen voedsel dat zowel suiker als vet bevat,’ zegt Gearhardt. ‘Dat is een kenmerk van sterk bewerkte voedingsmiddelen. Voeg daar zout, kunstmatige smaakstoffen en felle kleuren aan toe en onze hersenen verliezen gewoon de controle over deze voedingsmiddelen.’

Bewerkte voeding versus ultrabewerkte voeding

Toch wil dat niet zeggen dat iedere vorm van bewerkt voedsel ongezond is. Aan veel voedingsmiddelen is wel iets toegevoegd, bijvoorbeeld om een product langer houdbaar te maken.

Bij lichtbewerkte producten is de ingrediëntenlijst nog steeds vrij kort en herken je de meeste termen op het etiket. Zout is vaak het belangrijkste conserveringsmiddel.

Wat het verschil is tussen een bewerkt en een ultrabewerkt product? In ultrabewerkte voeding zitten ingrediënten die je thuis waarschijnlijk niet in je keukenkastje hebt staan. Daarnaast bevatten ze veel vet, suiker of zout en zijn ze meestal verrijkt met kunstmatige smaakstoffen, kleurstoffen en zoetstoffen.

De impact van ultrabewerkte voeding op je mentale gezondheid

Maar waarom lijdt onze mentale gezondheid onder deze voedingsmiddelen? Een van de oorzaken is de grote hoeveelheid calorieën - en dus hogere kans op obesitas. Het meetorsen van extra kilo’s wordt gelinkt aan het ontwikkelen van een depressie.

Leestip: Waarom steeds meer vrouwen de diagnose ADHD krijgen

Een mogelijke verklaring daarvoor is dat vetcellen ontstekingsmoleculen afgeven, die weer angstgevoelens of depressies kunnen aanwakkeren.

Als je veel bewerkte voeding eet, krijg je misschien ook minder gezonde producten binnen, zoals fruit, groente en volkoren granen. ‘Dat betekent dat je te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt die goed zijn voor je hersenen,’ zegt Lane.

Tips om minder bewerkte voeding te eten

Wil je minder ultrabewerkte voeding eten? Dan hebben voedingsexperts een aantal tips. Streef ernaar om drie maaltijden en maximaal twee snacks per dag te eten. Door regelmatig wat te eten, heb je gedurende de dag minder snel de neiging om naar ongezonde snacks te grijpen.

Verwerk meer onbewerkte producten die je lekker vindt in je dieet, zoals noten of seizoensfruit- en groente. Kijk ook eens op het etiket als je in de supermarkt staat en kies dan het product met minder zout en toegevoegde suikers. Ga voor voedingsmiddelen waarvan de ingrediëntenlijst kort is en je de meeste stoffen die erin zitten gewoon herkent.

Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium én steun de missie van National Geographic. Word nu lid!