Voor vrouwen is de menopauze een onvermijdelijk biologisch kantelpunt, maar wát bepaalt precies wanneer dat moment aanbreekt? Wetenschappers kijken niet alleen naar genen, maar ook naar hoe we leven, eten en zelfs naar wat er tussen de lakens gebeurt.

Wanneer de eierstokken met pensioen gaan

De menopauze markeert het einde van de vruchtbare levensfase bij vrouwen. De rijping van eicellen stopt en de menstruatiecyclus komt tot stilstand. Deze levensfase volgt op de overgangsperiode waarin de eierstokken steeds minder vrouwelijke hormonen produceren, zoals oestrogeen en progesteron.

In Nederland ligt de gemiddelde leeftijd waarop de menopauze optreedt tussen de 50 en 51 jaar. Op welk moment dat gebeurt, is grotendeels genetisch bepaald. Maar net zoals de eerste menstruatie kan worden beïnvloed door levensstijlkeuzes, geldt voor het einde van de vruchtbare periode óók dat omgevingsfactoren een rol spelen.

Canadese onderzoekers vonden bijvoorbeeld een verband tussen de leeftijd waarop vrouwen in de menopauze kwamen en leefstijlfactoren als roken, opleidingsniveau en bodymassindex (BMI).

Vette vis en witte rijst

Ook naar het effect van voeding op geslachtshormonen is onderzoek gedaan, al is er op dat vlak nog geen wetenschappelijke consensus.

Onderzoekers van de University of Leeds (VK) ontdekten dat vrouwen die vaak vette vis eten, gemiddeld drie jaar later hun menopauze kregen. Het tegenovergestelde gebeurde bij vrouwen die vaak witte rijst of pasta aten: zij kwamen juist anderhalf jaar eerder in de menopauze.

Leestip: Meisjes komen steeds vroeger in de puberteit: wat is de oorzaak?

Andere studies stellen precies het tegenovergestelde. Een onderzoek dat in The American Journal of Clinical Nutrition werd gepubliceerd, kon géén verband aantonen tussen een vetarm en koolhydraatrijk dieet en de timing van de menopauze.

De invloed van seksuele frequentie

Er zijn ook studies die een relatie aantonen tussen de start van de menopauze en huwelijkse status. Getrouwde vrouwen komen gemiddeld later in de menopauze dan ongehuwde vrouwen.

Een studie uit Groot-Brittannië wekt de indruk dat dat te maken heeft met de frequentie van seks. Onderzoekers gebruikten daarvoor data van 2936 vrouwen uit de Verenigde Staten, en analyseerden in hoeverre seksuele activiteit, samenwonen met mannen, en factoren zoals BMI, opleidingsniveau en roken op de leeftijd invloed hebben op de leeftijd waarop vrouwen in de menopauze komen.

Zij onderzochten of seksuele frequentie hierin de bepalende factor is, of dat samenwonen met mannen (en dus blootstelling aan hun feromonen) de menopauze zou uitstellen.

Leestip: Waarom apart slapen beter is voor je nachtrust – en je relatie

Wat bleek? Vrouwen die wekelijks seks hadden, hadden 28 procent minder kans om in een bepaalde periode in de menopauze te komen dan vrouwen die minder dan maandelijks seks hadden. Dit effect bleef overeind na correctie van andere factoren. Een reden hiervoor zou kunnen zijn dat seksuele activiteit het lichaam lijkt te ‘informeren’ dat voortplanting nog mogelijk is, waardoor de menopauze wordt uitgesteld.

Geen effect van feromonen

Het onderzoek geeft geen sluitend antwoord op wat precies de biologische trigger is voor deze uitgestelde menopauze. Seksuele activiteit werd breed gedefinieerd en omvatte niet alleen geslachtsgemeenschap, maar ook orale seks en zelfs masturbatie. Het effect lijkt dus samen te hangen met seksuele activiteit in het algemeen, niet met penetratie, sperma of het krijgen van een orgasme specifiek.

Leestip: Zo ging het er in de Middeleeuwen aan toe tussen de lakens

De onderzoekers vonden ook geen bewijs voor het feromonen-effect. Het effect van getrouwd zijn op de menopauze is waarschijnlijk te verklaren door een hogere seksuele frequentie, niet door samenwonen met een man of blootstelling aan feromonen.

Heeft seks écht effect op de menopauze?

Dat een wekelijks potje tussen de lakens de menopauze zou uitstellen klinkt als een win-winsituatie, maar de werkelijkheid is genuanceerder.

Het onderzoek mag dan een verband aantonen, het kan tegelijkertijd niet uitsluiten dat er ook andere factoren aan ten grondslag liggen. Kan het bijvoorbeeld zijn dat vrouwen die zich gezonder voelen überhaupt meer seks hebben en daardoor later in de menopauze komen, zonder dat seks de directe oorzaak is?

Leestip: Gehuwde vrouwen waren tot 1956 handelingsonbekwaam. Wat betekende dat?

Ook valt betrouwbaarheid van de dataset te betwisten. De studie is namelijk gebaseerd op vragenlijsten seksueel gedrag in kaart brengen. Deze zelfrapportage is gevoelig voor sociaal wenselijke antwoorden en herinneringsfouten.

Kortom, misschien zijn het niet de nachtelijke escapades zélf die de menopauze vertragen, maar een bredere levensstijl waarin seks een rol speelt.

Maar ach, het is zeker het proberen waard. Er zijn tenslotte meer voordelen aan een actief seksleven. Op dit vlak geldt in elk geval: baat het niet, dan schaadt het niet.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!