Over farao Menkaoere is niet veel bekend. Hij regeerde tijdens de vierde dynastie, vermoedelijk vanaf 2530 voor Christus. Hoe lang hij precies op de troon heeft gezeten, weten we niet. Wel liet Menkaoere ons, zoals dat een farao uit zijn tijd betaamt, een indrukwekkende piramide na. Die is niet zozeer indrukwekkend in formaat – de piramide van Menkaoere is aanzienlijk kleiner dan de andere twee koningspiramiden op het plateau van Giza – maar wel in bouwmateriaal.
De granieten blokken van Menkaoere
‘Wat de piramide van Menkaoere bijzonder maakt, is dat hij deels is bekleed met rode granieten blokken,’ zegt egyptoloog Daniel Soliman van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. ‘Dat is bijzonder omdat graniet een heel zware steensoort is, die uit het zuiden van Egypte moest komen: uit steengroeven in de buurt van de stad Aswan. Dat is echt een flinke klus geweest.’
Juist daarom is het niet gek dat de Egyptische overheid op 25 januari bekendmaakte de granieten blokken te willen bestuderen. Vandaag de dag staat nog slechts een fractie overeind van de granietlaag van Menkaoere, de rest ligt bezaaid rond de basis. ‘Om verschillende redenen kan het heel interessant zijn om die puinhopen eens nader te onderzoeken. Zo zou een deel van de granieten blokken sporen kunnen bevatten van hoe de Egyptische steenhouwers te werk gingen,’ zegt Soliman.
‘Controversiëler is een ander deel van dit beoogde restauratieproject,’ vervolgt hij. ‘Mostafa Waziry, hoofd van de Egyptische Oudheidkundige Dienst, wil de blokken terugplaatsen op hun originele plek. Maar daar zitten heel wat haken en ogen aan.’
Een piramide restaureren, kan dat zomaar?
Om er enkele te noemen: door de eeuwen heen zijn piramiden geregeld gebruikt als steengroeven. In de Middeleeuwen, maar ook in de tijd van het oude Egypte al. Dat alle granieten blokken nog aanwezig zijn, is dus onwaarschijnlijk. Daarbij komt dat de blokken eeuwenlang aan weer en wind zijn blootgesteld. Of ze überhaupt nog in elkaar passen, is dus maar de vraag. Bovendien is onduidelijk of de kalkstenen onderlaag waar de piramide uit is opgebouwd het zwaardere graniet nog wel kan dragen. ‘Kortom: de claim dat je de piramide er weer uit kan laten zien als in de tijd van Menkaoere, roept heel veel vraagtekens op,’ stelt Soliman.
Het lijkt er dus op dat Waziry voor zijn beurt heeft gesproken. Zijn aankondiging op 25 januari veroorzaakte een golf van kritiek. ‘Kritiek waar ik me grotendeels bij aansluit,’ zegt Soliman. ‘De restauratieplannen lijken er vooral op gericht het toerisme rondom Giza te bevorderen. Wat ik ook opmerkelijk vind, is dat Waziry’s aankondigingsfilmpjes naar buiten werden gebracht op 25 januari. Een beladen datum, namelijk die van de start van de Egyptische volksopstand van 2011 (ook wel de 25-januari-revolutie genoemd, red.). Ik vraag me af of het huidige regime de herinnering aan die tijd met dit grote nieuws wil overschaduwen.’
Wat gaat er nu gebeuren met de piramide?
Op 3 februari maakte de Egyptische Oudheidkundige Dienst bekend een commissie te hebben ingesteld die de restauratieplannen moet evalueren. Een pas op de plaats voor Waziry dus. ‘De voorzitter van die commissie heeft al aangegeven het terugplaatsen van de blokken af te keuren,’ zegt Soliman.
‘Al wil ik bij de ophef daarover wel een kanttekening plaatsen. Er leek namelijk vooral veel verwarring te bestaan over wat Waziry nu precies van plan was. Zo waren er mensen die op sociale media de indruk kregen dat hij al bezig was met het terugplaatsen van de blokken. Dat was dus niet het geval. Door sociale media kunnen dit soort dingen een eigen leven gaan leiden. Dan wordt het verhaal dus groter dan het daadwerkelijk is.’
