Lippenstift, oogschaduw en oogpotlood klinken als moderne uitvindingen, maar al in het oude Egypte werden cosmetica veelvuldig gebruikt door vrouwen én mannen. Al rond het jaar 10.000 v.C. werden allerlei middeltjes gebruikt om bepaalde uiterlijke kenmerken te benadrukken – of te verbloemen.

Zo zou Cleopatra baden in ezelinnenmelk en werkte het woestijnzand uitstekend als scrub. Door suiker en honing te mengen ontstond een goedje waarmee je kon waxen en ook het gebruik van zeep op basis van olijfolie was wijdverspreid: in het warme, zanderige Egypte was een schone huid een luxe.

Kohl

Een van de bekendste schoonheidsproducten uit het oude Egypte is kohl, waarmee men de ogen omlijnde en accentueerde met een katachtige streep aan de buitenkant van de ooghoeken. Kohl werd gemaakt van het mineraal galeniet (looderts), dat een grijze kleur heeft. Het werd soms gecombineerd met een groene oogschaduw, die werd gemaakt van malachiet (kopererts).

Leestip: Welke huisdieren hadden de oude Egyptenaren?

Kohl had echter niet alleen een cosmetische functie. Een studie uit 2010 in Analytical Chemistry onthult dat deze make-up ook hielp tegen oogontstekingen, iets dat veel voorkwam in het drassige Nijlgebied. Hoewel het gebruik loodhoudende make-up ongezond klinkt, leek het juist een antibacteriële werking te hebben. Daarnaast zou het helpen tegen de felle zon en vliegen afschrikken. Dat is een van de redenen waarom het niet alleen door vrouwen, maar óók door mannen werd gebruikt.

Het omlijnen van de ogen had daarnaast nog een functie: Egyptenaren geloofden dat het beschermde tegen kwade geesten. Door bij zichzelf het ‘Oog van Horus’ te tekenen, geloofde men dat ze beschermd waren tegen het kwaad en ziekte.

Lippenstift

Ook het kleuren van de lippen was een gangbare praktijk in het oude Egypte. Een 3000 jaar oude papyrusrol die wordt tentoongesteld in het Egyptisch Museum in Turijn (Italië), toont de beeltenis van een vrouw die een spiegel vastheeft en haar lippen stift.

Leestip: Waarom worden mannen uit het oude Egypte zo vaak kaal afgebeeld?

Gekleurde lippen waren een statussymbool en over het algemeen voorbehouden aan de rijke elite. Aristocraten uit het oude Egypte gebruikten rode oker die werd gemengd met hars om opvallende rode lippen te creëren. Koningin Cleopatra gaf de voorkeur aan karmijn, een dieprood pigment dat wordt gewonnen uit schildluizen.

Parfums

Hiërogliefen in tomben en opgravingen van parfumflesjes laten zien dat men vroeger in het oude Egypte al parfums maakte. De eerste parfumeurs waren priesters, die aromatische hars gebruikten om de nare geurtjes bij rituele offers te maskeren, bij begrafenisrituelen en om de goden te eren.

Later werd parfum ook steeds populairder als onderdeel van de dagelijkse verzorging. De Egyptenaren hadden geavanceerde technieken ontwikkeld waarmee ze geuren uit planten konden destilleren. Populaire ingrediënten waren bijvoorbeeld mirre, saffraan, kaneel en honing.

Ook Cleopatra was een grootverbruiker van parfum. Er doen verhalen de ronde dat de zeilen van haar schip in parfum gedrenkt werden voordat ze naar zee vertrok. De geur verspreidde zich door de lucht en bereikte de kust al voordat Cleopatra voet aan wal zette. Op die manier zou ze de Romeinse generaal Marcus Antonius hebben verleid. William Shakespeare schreef daarover: ‘Purple the sails, and so perfumed that the winds were lovesick with them.’

Eau de Cleopatra

Veel hedendaagse make-up is geïnspireerd op cosmetica uit het oude Egypte. Rondom het parfum van Cleopatra hangt echter nog een zweem van mysterie.

Al vele jaren proberen wetenschappers haar geur te recreëren. De succesvolste poging tot nu toe is gebaseerd op archeologisch onderzoek uit 2012, toen een oude parfumfabriek werd ontdekt in de ruïnes van de antieke stad Thmuis, vlak bij het oude Mendes in de Nijldelta.

Dit is vermoedelijk de plek waar een van de populairste parfums uit het oude Egypte werd geproduceerd. De onderzoekers denken daarom dat het mogelijk is dat óók Cleopatra zich graag in deze geur hulde.

Leestip: Welke rol speelde muziek in het oude Egypte? ‘Het was altijd en overal aanwezig’

Ze vonden onder andere kruiken en flacons met geurresiduen. Door middel van een chemische analyse is geprobeerd om de exacte samenstelling te achterhalen en het oorspronkelijke ‘mendesium’ te reconstrueren.

Hoewel het parfum, dat kruidig en licht muffig ruikt, sterk lijkt op het oorspronkelijke mendesium, is er meer onderzoek nodig om de samenstelling van de geur nauwkeuriger te bepalen. Tot die tijd zullen we het dus met de andere schoonheidsrituelen van Cleopatra moeten doen.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!