Hoewel de sinterklaastraditie in de Lage Landen tegenwoordig vooral draait om snoepgoed, cadeaus en gezellige vieringen, kent het feest in grote delen van Midden-Europa met de Krampus een minder vrolijke kant. Dit duivelse figuur vormt al eeuwen de duistere tegenhanger van de goedheiligman. Door de verhalen over zijn straffen waren kinderen generaties lang bang voor zijn komst.
Een heidense oorsprong
Hoewel Sinterklaas in Nederland en België dezelfde oorsprong heeft als andere Sint-Nicolaasvieringen, ziet het feest er in het Alpengebied duidelijk anders uit. Dat komt door regionale tradities die zich daar apart hebben ontwikkeld.
Leestip: 4 middeleeuwse sinterklaasverhalen die een andere kant van de sint laten zien
De Krampusmythe is waarschijnlijk geleidelijk ontstaan uit eeuwenoude Alpenfolklore. Vooral de Percht wordt daarbij als duidelijke voorloper genoemd, al is er geen directe bewezen lijn van afstamming. Deze wintergeest, vermoedelijk van Keltische oorsprong, wordt meestal afgebeeld als een tweebenige, mensachtige geit met een lange nek. In de volksverhalen beloont de Percht hard werken en straft luiheid streng af. Veel van het uiterlijk en de symboliek van Krampus sluiten dan ook direct aan bij deze oudere traditie.
Wat is de rol van Krampus?
Ondanks regionale verschillen bestaat er een duidelijk beeld van hoe Krampus eruitziet: half geit en half demon. Meestal wordt hij afgebeeld met een harig lichaam, grote hoorns, gespleten hoeven en een lange tong. De herkomst van zijn naam wordt vaak verbonden met zijn scherpe klauwen, die in het Oudhoogduits krampen worden genoemd.
Historici geloven dat Krampus in de loop van de traditie aan Sint-Nicolaas werd gekoppeld, omdat een heilige zelf geen kinderen kon bestraffen. In de traditionele folklore trekt hij dan ook samen met Sint-Nicolaas begin december door dorpen en steden, rammelend met kettingen en luid klingelende bellen. Terwijl de goedheiligman de brave kinderen beloont, richt Krampus zich juist op degenen die zich misdragen.
Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
Als straf deelt hij slagen uit met een bundel berkentakken. In oudere volksvertellingen stopt hij de ergste gevallen zelfs in een mand of zak om hen mee te nemen naar zijn schuilplaats of, volgens sommige mythen, naar de onderwereld.
De Krampuslaufen
Vandaag de dag is de verschijning van Krampus minder angstaanjagend dan vroeger en vooral bedoeld als spektakel om de winterse feesten te vieren. Tijdens de jaarlijkse Krampuslaufen, die begin december door onder andere Oostenrijk, Beieren en Slovenië trekken, rennen groepen verklede mannen brullend door de straten.
Ze dragen houten maskers en zware huiden die soms tientallen kilo’s wegen. Ook de roedes horen nog altijd bij het ritueel: toeschouwers krijgen er soms een lichte tik mee. Wie durft, blijft zo dicht mogelijk bij de route staan om zijn moed te testen, terwijl anderen juist met plezier met de Krampussen op de foto gaan.
Leestip: Van vasten tot feesten: dit waren de zes belangrijkste feestdagen in de Middeleeuwen
In veel regio’s spelen deze optochten een belangrijke rol in het levend houden van de regionale folklore. Ze brengen bovendien de gemeenschap samen: maandenlang werkt men aan de kostuums en maskers, en tijdens de Krampuslauf komt het hele dorp bijeen om de gezamenlijke inspanning te vieren. Zo blijft Krampus, ondanks zijn grimmige uiterlijk, een geliefd onderdeel van de winterfeesten in deze regio’s.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
