Honden veranderen hun gelaatsuitdrukking als ze weten dat mensen naar ze kijken. Mogelijk is dat een poging tot communicatie.

Honden in het onderzoek keken vaker als een ‘zielige puppy’ als ze mensen aankeken: ze trekken dan het binnenste deel van hun wenkbrauwen op waardoor hun ogen groter lijken en meer aan die van een jong hondje doen denken.

Deze ontdekking draagt bij aan het wetenschappelijke inzicht in het gedrag van onze trouwe viervoeter, een van de oudste metgezellen van de mens. Mensen en honden trekken al zo’n 30.000 jaar samen op en in die tijd lijkt het gedrag van de hond evolutionair veranderd.

Uit onderzoek blijkt dat honden mensen steeds in de gaten houden, dat ze geconcentreerd zijn op menselijke bewegingen en, vergeleken met door mensen grootgebrachte wolvenjongen, vaker opkijken naar het gezicht van mensen.

“Honden kunnen menselijke gebaren en communicatiesignalen beter ‘lezen’ dan andere dieren,” stelt onderzoeksleider en psychologe Juliane Kaminski van de Britse University of Portsmouth in een e-mail.

Zielige puppy

Om meer inzicht te krijgen in de gelaatsuitdrukkingen van honden, deed het team van Kaminski onderzoek naar 24 gezinshonden, die willekeurig waren gekozen uit een database van gezinnen die zich als vrijwilliger op hadden gegeven. Gekeken werd hoe de dieren reageerden in vier situaties.

De honden werden een voor een naar een rustige ruimte gebracht, waar ze op enkele meters afstand moesten gaan zitten van een persoon die ze niet eerder hadden gezien en die vier posities aannam: de persoon keek naar de hond met iets lekkers in zijn handen, de persoon keek naar de hond zonder iets vast te hebben, de persoon draaide zich van de hond weg met iets lekkers in zijn handen en de persoon draaide zich van de hond weg zonder iets vast te hebben.

Tijdens dit hele proces werden de reacties van de honden gefilmd, waardoor de onderzoekers de gelaatsuitdrukkingen van de honden konden terugkijken en bestuderen. Om subjectieve interpretaties tegen te gaan, categoriseerde het team de gelaatsuitdrukkingen van de hond ook door te kijken naar de gezichtsspieren die de hond gebruikte.

Het team richtte zich met name op de veel voorkomende gelaatsuitdrukking in de categorie AU 101, die omschreven kan worden als ‘zielige puppy’. Uit eerder onderzoek bleek al dat mensen daar gevoelig voor zijn: Bridget Waller, een van de medeauteurs van de studie, constateerde dat honden die AU 101 gebruiken sneller worden geadopteerd dan dieren die dat niet doen.

Daarnaast bleek dat de honden meer gelaatsuitdrukkingen vertoonden als mensen naar ze keken, en dan vooral AU 101. Daaruit blijkt dat honden duidelijk ander gedrag vertonen als ze aandacht krijgen van mensen.

“Dat bewijst volgens ons dat deze beweging mogelijk aansluit op menselijke voorkeur,” aldus Kaminski. Haar onderzoek werd op 19 oktober gepubliceerd in het tijdschrift Scientific Reports. “... Door deze beweging worden de ogen van de hond groter [en] lijken die meer op die van een pup. Daarnaast lijkt deze beweging op een beweging die mensen maken als ze verdrietig zijn.”

Geen bedel-effect

Kaminski benadrukt dat uit het onderzoek niet te concluderen valt of de honden hun expressie veranderden om mensen opzettelijk te manipuleren. Uit het resultaat blijkt alleen dat de honden meer uitdrukkingen gebruiken, niet waarom ze dat doen.

“We zagen niet wat we het ‘dinner-table effect’ (bedel-effect) noemen, honden die proberen ‘superschattig’ te kijken als een mens naar ze kijkt [en ze daarnaast ] iets te eten aanbiedt,” aldus Kaminski.

“Als honden gelaatsuitdrukkingen zouden hebben gebruikt om ons met opzet te manipuleren, dan zou dat de situatie zijn geweest waarin we hadden gedacht dat ze iets anders zouden doen, maar dat gebeurde niet.”

Kaminski hoopt dat er in de toekomst nader onderzoek wordt gedaan naar deze onopgeloste vraag en dat er inzicht komt in de manier waarop domesticering van honden dit gedrag mogelijk heeft veroorzaakt.