Het grootste dier dat ooit op aarde heeft geleefd, is ook het luidste. De blauwe vinvis houdt ervan om tegen zonsondergang te zingen, in de avond wat te kletsen, zachtjes te praten met naburige walvissen en hard te roepen naar collega’s die honderd kilometer verderop zwemmen.

Dit dier, dat ruim dertig meter lang kan worden en meer dan een huis kan wegen, is een ware kletskous – vooral de mannetjes, die verschillende geluiden in lage frequenties produceren. Jarenlang hadden wetenschappers slechts een vaag idee van het waarom en de betekenis van de vele geluiden die door deze giganten van de zee worden gemaakt.

Maar op de jaarlijkse bijeenkomst van oceanologen in Portland, Oregon, afgelopen week, onthulde een van de voornaamste experts op het gebied van walvisgezang dat de mysterieuze dieren verrassende manieren hebben om met hun gezang bepaalde gedragingen aan te duiden.

In het eerste onderzoek van zijn soort doorzochten Ana Širović, oceanografe aan het Scripps Institution of Oceanography in La Jolla, Californië, en haar team een collectie van ruim 4500 opnamen van het gezang van blauwe vinvissen, die in een periode van veertien jaar, tussen 2002 tot 2016, voor de kust van zuidelijk Californië werden gemaakt met behulp van onderwatermicrofonen. Vervolgens vergeleken de onderzoekers deze opnamen met de verplaatsingen van 121 walvissen die door middel van zuignappen met GPS-zendertjes waren uitgerust. Wat de onderzoekers daarbij ontdekten, druist in tegen veel van de huidige opvattingen over deze lawaaiige dieren.

Zingende mannetjes

Blauwe vinvissen van beide seksen produceren verschillende soorten ééntonige zanggeluiden, maar alleen de mannetjes ‘zingen’ echt. De mannetjes maken ook veel meer geluid en produceren verschillende klanken om verschillende redenen, hoewel de wetenschappers niet altijd weten wat die redenen zijn. Lange tijd werd bijvoorbeeld aangenomen dat één type zanggeluid werd gebruikt rond het foerageren. Maar nu blijkt dat zowel mannetjes als vrouwtjes deze klanken geregeld produceren tijdens duiken die niets met het zoeken naar voedsel te maken hebben.

“Het is alsof de twee gedragingen helemaal los van elkaar staan,” zegt Širović.

Het geroep verandert ook met het seizoen en het tijdstip van de dag. Sommige ééntonige klanken lijken vaker voor te komen wanneer de walvissen terugkeren van een diepe duik.

Die klanken helpen volgens de wetenschappers mogelijk bij het versterken van de band tussen paren. Net als veel vogelsoorten, die tegen het vallen van de avond gaan kwinkeleren, zingen ook mannetjeswalvissen vaak tegen het einde van de dag. Bij sommige vogelsoorten, waaronder roodborstjes en nachtegalen, wordt het gezang vaak aangepast om energie te sparen – en energie zou ook bij blauwe vinvissen weleens een belangrijke factor kunnen zijn. Maar in tegenstelling tot vogels “draagt walvisgezang tientallen of zelfs honderd kilometer ver,” zegt Širović.

Wanneer mannetjes van de blauwe vinvis zingen, duiken ze ook dieper.

“Ik denk dat ze de duikdiepte reguleren en dat daarom de afstand waarover hun gezang draagt, wordt aangepast,” aldus Širović. “Afzonderlijke roepgeluiden zijn vermoedelijk gericht aan naburige dieren. Maar met zingen proberen ze denk ik veel verder te reiken. Dat is bijzonder.”

Ze neemt aan dat het gezang – vooral dat van mannetjes – op een of andere manier is verbonden met het zoeken van een partner. Maar nog nooit heeft iemand de paring van blauwe vinvissen kunnen observeren, dus kan ze dat niet met zekerheid zeggen.

Soortengezang

Širović heeft ontdekt dat er tussen verschillende soorten walvissen overeenkomsten bestaan, vooral binnen één en dezelfde walvisfamilie, zoals blauwe vinvissen, Brydevinvissen en Noordse vinvissen. De mannetjes zijn de voornaamste zangers en er lijken tijden van het jaar te zijn waarin het meest wordt gezongen. Maar er zijn ook verschillen. In tegenstelling tot blauwe vinvissen, met hun diepe, melodische gezang, verandert de gewone vinvis nauwelijks van noot. Hun gezang bestaat vaak uit één noot die ritmisch wordt herhaald.

In tegenstelling tot sommige dolfijnensoorten, waaronder orka’s, is het bij blauwe vinvissen niet duidelijk of ze verschillende stemmen hebben. Tot nu toe wijst niets daarop.

“We kunnen niet altijd zeggen of het om tien roepgeluiden van tien walvissen gaat of om één walvis die tien keer roept,” zegt Širović. “En tot nu toe kunnen we niet goed het verschil horen tussen meneer Blauwe Vinvis en mevrouw Blauwe Vinvis.”