In tv-reclames worden vaak dieren gebruikt om spullen aan de man te brengen. Maar hoeveel dieren maken reclame voor zichzelf?
Zogenaamde ‘schoonmaakgarnalen’ doen dat: met een bont patroon van strepen en met bewegingen van hun voelsprieten prijzen ze hun diensten aan bij voorbij zwemmende vissen, die zelf hun eigen signalen hebben om een beroep te doen op de zorg van de garnaaltjes.
Maritieme signalen
In een recent onderzoek bestudeerden Eleanor Caves, postdoctoraal onderzoekster aan de Duke University, en haar collega’s de signalen van de schoonmaakgarnaal Ancylomenes pedersonien zijn clientèle van vissen in de Caraïbische Zee.
In een openluchtlaboratorium op Curaçao analyseerde het team 199 ontmoetingen tussen deze garnalen en 10 vissoorten, waaronder vooral gevlekte zeebarbelen en Bahia-doktersvissen.
Wanneer een vis een garnaal naderde en zijn lichaam zeer stil hield (wat ‘poseren’ wordt genoemd), zwaaide de garnaal met zijn voelsprieten om aan te geven dat hij bereid was de vis schoon te maken (in ruil voor een smakelijk maaltje van parasieten). De vis nam daarna meestal een donkerdere kleur aan, als aanwijzing dat hij schoongemaakt wilde worden.
Garnalen die met hun voelsprieten zwaaiden of zwiepten, gingen er in tachtig procent van de gevallen toe over om vissen van hun parasieten te ontdoen. Ook als een garnaal niet met zijn voelsprieten zwaaide maar de vissen namen wél een donkerdere kleur aan, werden de vissen driemaal vaker schoongemaakt dan in andere omstandigheden.
Volgens Caves zijn schoonmaakgarnalen kleurenblind en nemen ze waarschijnlijk alleen grijstinten waar, dus de donkerdere tint van een vis is een duidelijk aanwijzing. Toen de garnalen in het laboratorium lichtere en donkerdere afbeeldingen van driehoekjes, cirkels of rechthoeken op een iPad naast de watertank te zien kregen, probeerden ze vaker de donkere afbeeldingen schoon te maken.
Levensverzekering
Maar waarom laten vissen deze garnalen – doorgaans hun prooidieren – hun schubben doorzoeken en zelfs in hun bek zwemmen zonder dat ze de dieren opeten?
“Rifvissen kunnen bezaaid raken met parasieten, waardoor hun gezondheid zonder de diensten van een schoonmaker schade zou oplopen,” zegt Nanette Chadwick, zeebiologe aan de Auburn University. De vissen laten zich nog liever schoonmaken dan dat ze op zoek gaan naar voedsel of naar een gelegenheid tot paren.
Vissen migreren naar riffen waar schoonmaakgarnalen opduiken, zegt Chadwick, en wanneer de garnalen weer vertrekken, “trekken ook de grote vissen weg, terwijl kleinere, minder mobiele vissen mogelijk sterven.”
Volgens Benjamin Titus van het American Museum of Natural History in New York zijn Pederson-schoonmaakgarnalen “toegewijde schoonmakers” die hun hele leven in deze dienstverlening werkzaam zijn. De garnalen hebben het volgens hem vooral op parasieten gemunt, maar soms verwijderen ze ook dode en beschadigde huid, wat het genezingsproces van de vis versnelt.
De schoonmakers hebben ook een wederzijdse band met verschillende anemonen, die de garnalen een veilig toevluchtsoord tussen hun giftige tentakels aanbieden, mogelijk in ruil voor extra voedingsstoffen die de vissen uitscheiden als ze door de garnalen worden schoongemaakt.
Op hun rondgang door het rif gebruiken rifvissen “zeeanemonen zelfs als visuele uithangborden om vanuit de verte de Pederson-schoonmaakgarnalen te lokaliseren, vertelt Chadwick.
Evolutie van samenwerking
Tijdens haar onderzoek ontdekte Caves meer bewijzen voor de manier waarop verschillende vissoorten – roofvissen en hun potentiële prooien – tijdens de evolutie signalen hebben ontwikkeld om met elkaar te communiceren zonder in conflict te raken.
“Zoiets is vooral in deze tijd belangrijk om in te zien: de evolutionaire basis van samenwerking,” aldus Caves.
Heb jij een vraag over de vreemde en woeste dierenwereld? Stuur mij een tweetof bezoek me op Facebook. In de rubriek ‘Vreemde Dierenvragen van de Week’wordt elke zaterdag antwoord gegeven op jullie vragen.
