Elk jaar worden miljoenen zeldzame diepzeehaaien gedood ten behoeve van een lucratieve industrie, maar wel een industrie die je misschien zal verrassen.
In afgelegen gebieden van de wereld halen vissers haaien uit de diepzee op en bewaren alleen de levers van deze dieren. Haaienlevers bevatten een leverolie die ook wel squaleen wordt genoemd. De olie wordt veel gebruikt in zonnebrandcrème, lippenstift, foundation, lotions en andere cosmetica.
Squaleen is rijk aan vetzuren en antioxidanten en heeft vochtinbrengende eigenschappen. Verschillende merken cosmetica gebruiken squaleen uit verschillende bronnen, want het bestanddeel kan ook worden gewonnen uit olijven, tarwekiemen en andere planten. Maar squaleen van haaien kan volgens experts aanzienlijk makkelijker en goedkoper worden gewonnen.
Hoewel squaleen uit haaien in veel andere producten zit, zoals voedingssupplementen en vaccins, wordt negentig procent van de olie verkocht aan de cosmetica-industrie, zo blijkt uit een rapport van de Franse ngo BLOOM, die zich inzet voor het behoud van het zeeleven.
In een reactie op de toenemende zorgen over het behoud van haaiensoorten zijn veel westerse bedrijven overgestapt op plantaardige squaleen, ook al is het dertig procent duurder om te produceren.
Volgens Andriana Matsangou, woordvoerder van het Brits-Nederlandse Unilever, “betrekken we squaleen geheel uit plantaardige bronnen om te voorkomen dat het uit haaiensoorten wordt gewonnen.”
Alexander Habib, woordvoerder van L’Oréal, zegt dat het Franse bedrijf al tien jaar geleden is gestopt met het gebruiken van squaleen uit haaien. Nadat L’Oréal was overgestapt op andere bronnen, heeft het bedrijf “strikte maatregelen genomen om de oorsprong van het squaleen dat we van onze leveranciers betrekken, te controleren.”
Onbekende gevolgen
Maar de wereldwijde cosmetica-industrie gebruikt nog altijd veel squaleen uit haaien. Hoe deze visvangst het evenwicht in de ecosystemen van de diepzee heeft verstoord, is nog onbekend, zegt David Ebert, directeur van het Pacific Shark Research Center van het Moss Landing Marine Laboratory.
“Het probleem is dat we niet precies weten wat zich daarbeneden afspeelt,” zegt Ebert. “Veel van deze vissers werken in delen van de wereld die een beetje buiten beeld blijven.”
Van de zestig haaiensoorten waarop wordt gevist voor hun leverolie, zijn er 26 die door de International Union for Conservation of Nature worden beschouwd als kwetsbaar voor uitsterven, waaronder ook de schubzwelghaai.
Haaienpopulaties staan al onder grote druk vanwege de gewone visserij: elk jaar zouden zo’n honderd miljoen haaien worden gedood, vooral om aan de Chinese vraag naar vinnen voor haaienvinnensoep te voldoen.
Diep in de problemen
Volgens Ebert hebben vissers die uit zijn op squaleen, het voorzien op diepzeehaaien als schubzwelghaaien, reuzenhaaien en ruwe haaien, vooral omdat de levers van deze dieren extra veel olie bevatten. De olie dient onder meer om het drijfvermogen van de vissen op grote diepte te handhaven.
Deze dieren zijn volgens hem extra kwetsbaar voor overbevissing omdat ze langzaam groeien en zich maar af en toe voortplanten.
Volgens een rapport dat in 2011 door de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO)werd gepubliceerd, is de squaleenvisserij berucht omdat ze vrijwel nooit is gereguleerd.
Gezien de beschikbaarheid van squaleen uit andere bronnen is “de vraag naar squaleen waarschijnlijk niet meer zo groot als vijftig jaar geleden, maar ik denk niet dat ook maar iemand echt in de gaten houdt wat er op dit gebied gebeurt,” zegt Ebert, die in de afgelopen twee decennia ruim twintig nieuwe soorten diepzeehaaien heeft ontdekt.
Milieugroepen als Oceana hebben opgeroepen tot betere regulering van de squaleenvisserij en tot meer bescherming voor diepzeehaaien. In 2006 legde de Europese Unie strikte beperkingen op aan de visserij op diepzeehaaien in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan, maar weinig andere landen zijn de EU daarin gevolgd.
Ebert vreest dat zonder betere bescherming “we een situatie kunnen creëren waarin we haaiensoorten kwijtraken zonder te beseffen dat ze ooit hebben bestaan.”
Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
Lees meer over haaien op natgeo.nl/haaien
