Afrikaanse wilde honden behoren tot de meest raadselachtige dieren van Afrika. Er is weinig over ze bekend en er is enorm op ze gejaagd. Ik vind het de allerleukste dieren die er zijn – ook al eten ze dan apen.
Deze roofdieren, waarvan er nog maar zo’n 6.600 exemplaren over zijn en die ook wel hyenahonden worden genoemd, worden met uitsterven bedreigd. Meer dan een eeuw lang werden ze als een soort ongedierte beschouwd en werd er jacht op ze gemaakt. Daardoor is hun populatie afgenomen tot nog slechts één procent van hun oorspronkelijke aantal.
Sinds 2013 volg ik drie groepen wilde honden in Zambezi Valley in Zimbabwe, te voet en in mijn eentje. Ik zag ze jagen, rusten en spelen, en leerde ze zo goed kennen.
Ik raakte helemaal in hun ban en las elk boek en wetenschappelijk artikel dat ik maar kon vinden over het dier met de wetenschappelijke naam Lycaon pictusis, (van het Griekse lykosvoor wolf en het Latijnse pictusvoor beschilderd).
De wilde honden staan bekend als de meest efficiënte roofdieren van Afrika. Hun jacht, voornamelijk op antilopen en koedoes, zou in tachtig procent van de gevallen succesvol zijn. Ik zag mezelf steeds meer als een expert, totdat ik iets zag wat nooit eerder was beschreven: een huiveringwekkende aanval op bavianen.
Er is tot op dit moment geen andere vermelding in de wetenschappelijke literatuur van wilde honden die bavianen, of andere apen, opeten.
De jacht
Ik zag dat enkele jaren geleden voor het eerst, nadat ik foto's had gemaakt van een alfavrouwtje met de naam Blacktip en haar groep van 25 soortgenoten. Ze waren wild met elkaar aan het stoeien geweest bij een drinkplaats.
Toen ze vertrokken om te gaan jagen, besloot ik niet achter ze aan te gaan. Het werd donker, mijn auto stond bijna twee kilometer verderop en leeuwen worden 's nachts agressief: geen goed moment om in je in eentje in de bush te zijn.
Plotseling hoorde ik het geluid van angstige bavianen die in mijn richting kwamen. Hun waarschuwende geblaf echode in de schemering. Ik baande me door een paar bosjes naar de richting waar de herrie vandaan kwam en zag een wilde hond vlak achter een grote mannetjesaap aan rennen.
Met zijn verbluffende snelheid wist de wilde hond de baviaan in te halen. Hij zette zijn tanden in het oor van het dier, dat daardoor verlamd raakte van pijn, een jachttechniek die ze vaak toepassen. Een fractie van een seconde later kregen twee andere groepsleden andere delen van de baviaan te pakken. De roofdieren trokken hun prooi bijna letterlijk uit elkaar. Het was gruwelijk, maar toen ik later mijn foto's bekeek, zag ik dat de lijdensweg van de aap hoogstens vijf seconden had geduurd.
Afrikaanse wilde honden doden hun prooi snel, vergeleken met andere toproofdieren, wat minder wreed lijkt. Andere jagers, zoals grote katten, zijn soms eindeloos bezig om hun prooi te doden.
Nieuwe balans
Enkele maanden later zat ik op een termietenheuvel toe te kijken hoe de puppy's van Blacktip onder de oplettende blikken van de volwassen dieren de resten opaten van een andere net gedode baviaan. De dieren laten hun jongen altijd als eerste eten.
Ik was met mijn goede vriend Peter Blinston, die aan het hoofd staat van Painted Dog Conservation. Hij besteedde de afgelopen twintig jaar van zijn leven aan het verzamelen van kennis over de dieren en zet zich in voor de bescherming van de ernstig bedreigde diersoort. Hij ziet het nieuwe jachtgedrag van de dieren als een positieve ontwikkeling, zowel voor de wilde honden zelf als voor het ecosysteem.
“Zo wordt het aantal mogelijke prooien voor de wilde honden uitgebreid, dan hebben ze meer jachtopties. Dat is niet alleen goed voor henzelf, maar het verlicht ook de druk op de impala's, hun belangrijkste bron van voedsel in dit park,” zegt hij.
Bovendien maakten ecologen zich zorgen om de groeiende bavianenpopulatie in het gebied, vertelt hij. Doordat de apen het gemunt hebben op nesten, zou het aantal vogels zijn gedaald. De honden helpen de vogels mogelijk een handje, door het aantal bavianen binnen de perken te houden, stelt hij.
“Door dit nieuwe gedrag ontstaat er mogelijk weer enige balans in het ecosysteem.”
Terugvechten
In eerste instantie leken de bavianen verlamd door de aanblik van deze nieuwe vijand. Maar langzamerhand hebben ook zij hun gedrag aangepast.
Op een ochtend was ik getuige van een heldhaftige tegenaanval van de bavianen. De hele troep deed mee en het was indrukwekkend om te zien hoe effectief ze waren met hun lange snijtanden. Ze renden op de honden af en probeerden ze te bijten.
De honden dropen af nadat een mannetje, Patrick genaamd, ernstige bijtwonden op had gelopen aan zijn nek en zij. Ik vroeg me af of hij het zou overleven, maar het zijn taaie dieren. Hij knapte op na een herstelperiode van slechts enkele dagen, waarin hij door zijn groepsgenoten werd verzorgd. Ze likten zijn wonden om ze schoon te houden.
Hoewel het misschien minder energie kost om een baviaan te vangen dan achter een impala aan te rennen, wordt de achtervolging wel steeds gevaarlijker. Voor zover ik weet, is er nog nooit een wilde hond gedood door bavianen, maar als er ooit een hond vermist raakt, moeten de apen wel als verdachte worden aangemerkt.
Als er wilde honden aankomen, klauteren bavianen vaak vliegensvlug uit de bomen waarin ze zich verscholen houden. Dat lijkt een vreemde reactie. Maar Henry Bandure, een bekende gids, denkt dat dit zou kunnen komen doordat de apen gewend zijn om achternagezeten te worden door panters, die in bomen kunnen klimmen. Mogelijk hebben de bavianen nog geen aparte alarmkreten voor de unieke bedreiging die wilde honden vormen.
Even lekker spelen
Terwijl ik dit nieuwe fenomeen met Peter bespreek, gaat een puppy ervandoor met de afgerukte kop van de baviaan. Andere jongen komen erbij en er begint een potje touwtrekken.
Het is een nogal macaber tafereel. Als collega-primaat doet het lot van de baviaan me meer dan dat van een impala. Maar toch weet ik niet of ik moet huiveren of lachen, terwijl de puppy's het duidelijk allemaal ontzettend leuk vinden. (Een foto van deze gebeurtenis kreeg een "eervolle vermelding" in de Wildlife Photographer of the Year awards, die deze week werden uitgereikt.)
Er zijn misschien mensen die dit gedrag wreed vinden, maar veel mensen eten zelf ook vlees. Alleen zien wij de akelige beelden meestal niet. Die blijven verstopt, ver van de paden in de supermarkt.
Waar we de laatste paar jaar getuige van zijn geweest, is een geleidelijke ‘evolutie’ van het gedrag van de honden, die samenviel met de grote toename van het aantal bavianen. Het is fascinerend om te zien hoe de natuur naar een balans zoekt, een proces dat altijd doorgaat.
Dit is geen evolutie in de strikte zin van het woord, zoals door Darwin omschreven, omdat er geen genetische mutaties plaatsvinden. Maar het is mogelijk wel een voorbeeld van het ‘Baldwin-effect’. Dit houdt in dat door het vermogen van een dier om vaste gewoonten te wijzigen, de overlevingskansen van de soort verbeteren doordat de nieuwe gewoonten worden aangeleerd en doorgegeven.
De Afrikaanse wilde honden overleven ternauwernood, nadat ze bijna volledig werden uitgeroeid door de mens. Hun voortbestaan hangt aan een zijden draadje. Ik vind het een kleine troost dat de natuur ze nu een nieuwe bron van voedsel biedt, waardoor de kansen van deze dieren die het zo moeilijk hebben, nu enigszins keren.
Nicholas Dyer is een Afrikaanse wildfotograaf, auteur en dierenbeschermer. Hij is een van de oprichters van de Painted Wolf Foundation en heeft onlangs samen met Peter Blinston een boek geschreven met de titel Painted Wolves:A Wild Dogs Life.
Lees ook: Deze Nederlandse foto won de ‘Wildlife Photographer of the Year’ award
Bekijk ook: 15x prijswinnende foto's van wilde dieren en planten
Dit verhaal werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
