Voor viervoeters is het verlies van een poot niet altijd een ramp.
In de natuur wemelt het van de voorbeelden van driepotige herten, leeuwen, tijgers en andere dieren die in het wild goed kunnen overleven, ook zonder de hulp van mensen.
In 2007 werd in Anchorage in Alaska een driepotige elandgespot die een groot en gezond kalf zoogde. En in hetzelfde jaar werd met behulp van cameravallen in het Nationale Park van Tesso Nilo een gezonde driepotige Sumatraanse tijgergeobserveerd.
Maar hoe doen ze het?
Voor viervoeters – ‘quadrupeden’ met een duur woord – is het, anders dan voor tweevoeters (mensen), niet zo erg om een ledemaat te verliezen. In sommige gevallen is het missen van een poot niet meer dan een lichte handicap.
Waarom? Omdat dieren verschillende mechanismen hebben om hun leven op drie poten tot een succes te maken.
Een balanceeract
Over de hele wereld voeren dierenartsen elke dag amputaties uit, maar ze raden zelden aan om een dier een prothese aan te meten. De meeste dieren kunnen namelijk ook zonder een poot (of kunstpoot) heel goed hun evenwicht bewaren. (Lees ook hoe ‘Mr Stubbs’ een nieuwe staart kreeg met behulp van een 3D-printer)
Wanneer een viervoeter een poot verliest, blijft het dier vaak in evenwicht door een ‘tripode’-stand aan te nemen. Door de niet meer gepaarde poten rond het centrum van zijn lichaam te plaatsen kan een geamputeerd dier zijn gewicht gelijkmatig verdelen.
Deze balanceeract is vooral voor katachtigen, eekhoorns, vossen en andere dieren met een lange pluimstaart een fluitje van een cent. Ze gebruiken die omvangrijke staart als tegenwicht wanneer ze over smalle objecten lopen.
Driepotige dieren hebben doorgaans geen probleem met lopen, springen en rennen, zegt Monika Melichar, zoöloge en oprichter van het Woodlands Wildlife Sanctuary in Ontario, Canada.
Afgelopen voorjaar werd in haar opvangcentrum een ongeveer vijf weken oude vos binnengebracht die met haar voorpoot in een tuinmeubel was blijven steken. Bij haar pogingen om zichzelf te bevrijden had de poot van het dier onherstelbare schade opgelopen. Omdat het leven van de vos op het spel stond, brachten de redders het dier – dat later de naam Timothea kreeg – naar het centrum om een amputatie te ondergaan.
“Nadat ze was hersteld van het trauma van de operatie, was ze helemaal als nieuw. Ze rende, groef, klom en deed alles wat vossen zoal doen,” zegt Melichar.
Het verlies van een ledemaat verhindert dieren zelden om zich op natuurlijke wijze te blijven gedragen, zegt Melichar. “De meeste driepotigen kunnen zich net zo succesvol voortplanten, jongen grootbrengen en overleven als viervoeters.”
Snel herstel
Anders dan mensen, die soms jaren nodig hebben om zich aan het verlies van een been aan te passen, herstellen dieren zich verbazingwekkend snel.
Vorige zomer moesten dierenartsen van de Denver Zoo de achterpoot van een pasgeboren hyenahondje afzetten. Een paar uur na de operatie liep het bruin met wit gevlekte welpje genaamd Nigel alweer vrolijk rond. “Dat verraste me niet,” zegt Rebecca McCloskey, curator voor carnivoren en primaten van de Denver Zoo.
“In het algemeen kunnen dieren zich pijlsnel aanpassen aan dat soort veranderingen. Aangenomen dat de rest van hun lichaam gezond is, herstellen ze veel sneller dan je zou verwachten.”
In een onderzoeknaar de langetermijngevolgen van amputatie bij honden zei 91 procent van de hondeneigenaars dat hun hond na de amputatie geen emotionele veranderingen vertoonde. In de studie, die werd verricht door wetenschappers van het College of Veterinary Medicine van de University of Georgia en in 2015 in het Journal of the American Veterinary Medical Associationverscheen, vond 78 procent van de baasjes dat het herstel en de aanpassing van hun hond veel sneller waren verlopen dan ze hadden verwacht.
Steunpilaar
Hoewel sommige viervoeters op eigen gelegenheid van een amputatie kunnen herstellen, hebben veel dieren daarbij wat steun nodig.
“In het wild zal een solitair levende vleeseter die een poot mist, misschien minder goed kunnen overleven dan een dier dat in een troep leeft,” zegt McCloskey. “Leden van een troep zorgen echt voor elkaar.”
In een roedel zullen hyenahonden niet aarzelen om hun geamputeerde bondgenoot voedsel en bescherming aan te bieden, zegt zij. De kracht van de roedel wordt vooral bepaald door de grootte ervan, dus de verzorging van zwakkere broeders en zusters is in het belang van de hele roedel.
Voor of achter
De vraag hoe goed een dier op drie poten kan overleven, hangt tot op zekere hoogte af van het soort poot dat ze zijn kwijtgeraakt.
“Voor een dier is het gemakkelijker om een van de achterpoten te verliezen,” zegt McCloskey. “In die achterpoten zit enorm veel kracht, dus ook met één ervan kunnen ze hun gewicht goed verdelen en veel kracht zetten.”
Voor vossen, tijgers, beren en andere dieren die hun voorpoten gebruiken voor specialistische activiteiten, zoals graven en het vangen van prooidieren, kan het verlies van een voorpoot hun overlevingskansen in het wild verkleinen.
Omdat Timothea een van haar voorpoten kwijtraakte, besloten Melichar en haar team de vos niet meer in het wild uit te zetten.
“Vossen hebben beide voorpoten nodig om hun prooi te vangen, dus een wilde vos met maar één voorpoot zal het misschien lastig krijgen,” zegt Melichar.
Gewoon amputeren
Ook al kan Timothea in het wild niet overleven, in gevangenschap zal ze nog een lang en gelukkig leven kunnen leiden.
“Er zijn geen bewijzen dat dieren die een ledemaat moeten missen, dezelfde mate van trauma doormaken als mensen,” zegt McCloskey. “Voor zover wij weten, missen ze die ontbrekende poot helemaal niet.”
Desondanks vinden huisdierbezitters het vaak humaner om hun dier te laten inslapen dan een ledemaat te laten amputeren. Veel baasjes vrezen dat hun trouwe viervoeter op drie poten een zeer beperkt leven zal leiden en last zal krijgen van depressie. Maar volgens McCloskey is niets minder waar.
“Ze kunnen nog steeds vele jaren een volstrekt normaal en gezond leven leiden. Het is zeker de moeite waard om je huisdier die tweede kans te geven.”
Lees ook: Een nieuwe staart voor ‘Mr. Stubbs’, de staartloze alligator
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
