Uit nieuw onderzoek blijkt dat een klein aantal schubdieren drager is van een coronavirus dat nauw verwant is aan het virus dat zorgt voor de huidige COVID-19-pandemie, aldus een artikel dat op 26 maart werd gepubliceerd in het vakblad Nature.
Daarmee zijn schubdieren de enige zoogdieren, naast vleermuizen, die voor zover bekend besmet kunnen worden met de meest directe ‘familieleden’ van het nieuwe coronavirus. Op basis van het onderzoek is niet te zeggen of schubdieren de oorzaak zijn van de huidige pandemie, maar er is wel uit op te maken dat ze mogelijk een rol zouden kunnen spelen bij de ontwikkeling van nieuwe coronavirussen.
“Als deze wereldwijde crisis iets duidelijk maakt, dan is het wel dat de verkoop en consumptie van schubdieren op markten met levende dieren streng verboden zou moeten zijn, als we toekomstige pandemieën willen voorkomen,” stelt bioloog Paul Thomson, die mede-oprichter was van de non-profitorganisatie Save Pangolins.
Naar alle waarschijnlijkheid waren vleermuizen het reservoir van het nieuwe coronavirus SARS-CoV, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie, maar dat is vermoedelijk eerst naar een andere soort overgegaan voordat het op mensen werd overgedragen.
Het is bekend dat schubdieren — bedreigde, mierenetende zoogdieren met een geschubde huid, die in Azië en Afrika levenen ongeveer even groot zijn als een huiskat — dragers zijn van coronavirussen, schrijft Dan Challender in een e-mail. Challender is hoofd van de groep schubdier-specialisten van de IUCN, de internationale organisatie die bepaalt of en in welke mate een bepaalde diersoort bedreigd is. Het is dan ook niet vreemd dat deze diersoort onder de loep wordt genomen in de zoektocht naar de bron van het nieuwe coronavirus.
Hoewel de internationale handel in alle acht schubdiersoorten streng verboden is, zijn de dieren mogelijk de meest illegaal verhandelde zoogdieren ter wereld. Jaarlijks worden de schubben van duizenden van deze dieren de grens over gesmokkeld om te worden verwerkt in traditionele Chinese medicijnen, en hun vlees wordt door sommige inwoners van China, Vietnam en andere Aziatische landen als delicatesse beschouwd. Omdat coronavirussen kunnen worden overgebracht via bepaalde lichaamssappen, uitwerpselen en vlees, is het risico van verspreiding van ziekten groter bij de handel in levende schubdieren dan bij de omgang met de schubben.
In China is het verboden om schubdieren te eten, maar in sommige restaurants in het land staan de dieren nog wel op het menu. Schubdieren werden tot 26 januari ook regelmatig te koop aangeboden op markten voor levende dieren. Op die dag gaf de regering uit angst voor het nieuwe coronavirus het bevel dat ze allemaal moesten worden gesloten.
Genetische overeenkomsten
Volgens het wetenschappelijke artikel is de verwantschap tussen de genen van verschillende soorten coronavirussen in schubdieren en die van het nieuwe coronavirus ergens tussen 88,5 en 92,4 procent.
De onderzoekers onderzochten weefselmonsters van achttien Javaanse schubdieren die in beslag waren genomen tijdens invallen bij smokkelaars in 2017 en 2018 op de aanwezigheid van coronavirussen. Ze vonden de virussen bij vijf van de achttien schubdieren. Later herhaalden ze dat proces nog eens met monsters die waren afgenomen bij andere in beslag genomen schubdieren. Ook toen troffen ze coronavirussen aan bij enkele dieren. Vervolgens ontleedden ze het genoom van de virussen en vergeleken de resultaten met SARS-CoV-2.
De onderzoekers stellen voorzichtig dat de genetische overeenkomsten “onvoldoende zijn om te stellen” dat schubdieren de intermediair waren die hebben gezorgd dat SARS-CoV-2 van vleermuizen op mensen overging. Maar ze sluiten het ook niet uit. De conclusie van het artikel luidt dat schubdieren moeten worden beschouwd als mogelijke gastheren voor toekomstige nieuwe coronavirussen.
“Het is goed dat deze studie er is,” schrijft Challender. “Er moet nader onderzoek worden gedaan naar deze virussen in schubdieren. Maar het is daarnaast belangrijk dat andere soorten worden onderzocht, die mogelijk een cruciale rol hebben in de overdracht van SARS-CoV-2 op mensen.”
Wildlife Watch is een project op het gebied van onderzoeksjournalistiek van National Geographic Society en National Geographic Partners dat zich richt op illegale praktijken rond en uitbuiting van wilde dieren. Lees verder op natgeo.nl/wildcriminaliteit
