In het onstuimige, met keien bezaaide water voor de kust van oostelijk Zuid-Afrika hebben onderzoekers een nieuwe soort ontdekt: een pygmee-zeepaardje ter grootte van ongeveer een rijstkorrel.

De vondst was een grote verrassing omdat de zeven andere soorten pygmee-zeepaardjes, op een in Japan levende soort na, allemaal voorkomen in de Koraaldriehoek, een ruim vijf miljoen vierkante kilometer groot gebied in het zuidwestelijke deel van de Grote Oceaan met een grote biodiversiteit. De pas ontdekte soort leeft zo'n achtduizend kilometer verderop en is het eerste pygmee-zeepaardje dat werd aangetroffen in de Indische Oceaan en bij het Afrikaanse continent.

“Het is alsof je een kangoeroe vindt in Noorwegen,” zegt Richard Smith, een marien bioloog die in het Verenigd Koninkrijk woont en die een van de coauteurs is van het artikel over de nieuwe soort. Het diertje wordt het ‘Afrikaanse pygmee-zeepaardje’ of ook wel het ‘Sodwana Bay pygmee-zeepaardje’ genoemd. Deze laatste naam refereert aan de plek waar het werd aangetroffen, een populaire duiklocatie in de buurt van de grens met Mozambique.

De nieuwe soort lijkt enigszins op andere pygmee-zeepaardjes, maar heeft een tweetal stekels op zijn rug met scherpe, snijtand-achtige punten aan de uiteinden, vertelt coauteur Graham Short, die als ichtyoloog werkzaam is aan de Amerikaanse California Academy of Sciences en het Australian Museum in Sydney. De overige pygmee-zeepaardjes hebben stekels met platte punten.

“We hebben geen idee waar die stekels voor zijn,” aldus Short. “In het algemeen zijn er veel soorten zeepaardjes die stekels hebben, dus misschien heeft het te maken met seksuele selectie en hebben de vrouwtjes voorkeur voor mannetjes met meer of grotere stekels.”

De verrassende vondst, die werd beschreven in een op 19 mei gepubliceerd artikel in het vakblad ZooKeys, toont aan hoe weinig we weten over de oceanen, en met name over kleine dieren, stellen de auteurs. Bovendien denken zij dat hieruit blijkt dat er waarschijnlijk nog meer soorten pygmee-zeepaardjes zijn die nog ontdekt moeten worden.

“Een cadeautje van de zee”

Duikinstructeur Savannah Nalu Olivier stuitte in 2017 bij toeval op het wezentje, toen zij in Sodwana Bay stukjes algen op de zeebodem inspecteerde. De baai staat erom bekend dat er veel zeldzame soorten vissen, haaien en zeeschildpadden voorkomen.

Ze stuurde foto's van de vis naar haar collega's en in 2018 schakelden ze Smith in die, samen met collega Louw Claassens verschillende exemplaren van het dier vond op een diepte van zo'n 12 tot 15 meter.

De onderzoekers doopten het nieuwe zeepaardje Hippocampus nalu, naar Olivier, die de toepasselijke bijnaam ‘Vis’ heeft. (En haar sterrenbeeld is ook nog eens Vissen). In de Zuid-Afrikaanse talen Xhosa en Zulu betekent “nalu” iets als “alsjeblieft.”

“Ik vertelde haar dat dit een cadeautje van de zee was,” vertelt Louis Olivier, de vader van Savannah die een duikoutfit heeft met daarop Pisces Diving Sodwana Bay. Hij voegt er nog aan toe dat hij haar vondst “helemaal te gek” vindt.

Mysterieuze anatomie

Smith stuurde verschillende exemplaren van de nieuwe soort naar Short, die een analyse maakte van hun genetisch materiaal en hun lichaamsbouw bekeek met een CT-scanner.

Daaruit bleek dat het nieuw ontdekte diertje net als andere pygmee-zeepaardjes twee vleugelachtige structuren op zijn rug heeft. De grotere zeepaardjes hebben er slechts een. Het is onbekend welk nut deze ‘vleugels’ hebben voor de zeepaardjes.

Net als andere pygmee-zeepaardjes heeft de Afrikaanse soort slechts één kieuw op de bovenkant van zijn rug, in plaats van twee kieuwen aan weerszijden aan de onderkant van zijn kop, zoals grotere zeepaardjes hebben.

Dat is een beetje “of je een neus aan de achterkant van je nek hebt,” stelt Short.

Maar het ‘nieuwe’ zeepaardje verschilt wel van zijn piepkleine verwanten doordat hij temidden van turfachtige algen leeft, tussen keien en zand. Er is een flinke stroming in Sodwana Bay en de kleine zeepaardjes lijken er geen enkel probleem mee te hebben dat ze heen en weer gesleurd worden, vertelt Smith, die zag dat een pygmee-zeepaardje bedolven raakte onder het zand en zich weer wist te bevrijden.

“Ze worden met enige regelmaat gezandstraald,” aldus Smith die ook de auteur is van een boek over zeedieren getiteld The World Beneath. Andere pygmee-zeepaardjes, die zich beperken tot het rustiger water rond koraalriffen “zijn kwetsbaarder. Maar deze soort kan wel tegen een stootje.”

Net als andere pygmee-zeepaardjes voedt de Afrikaanse soort zich waarschijnlijk met kleine kreeftjes en schaaldieren. Daarnaast beschikt het diertje over een goede camouflage die past bij zijn omgeving.

Nog veel meer te ontdekken

Uit deze vondst “blijkt dat er nog veel meer te ontdekken valt in de oceanen, zelfs in het ondiepe water bij de kust,” stelt Thomas Trnski, die aan het hoofd staat van de afdeling natuurwetenschappen van het Auckland Museum in Nieuw Zeeland en die niet bij het onderzoek was betrokken. Bijna alle pygmee-zeepaardjes zijn pas in de afgelopen twintig jaar ontdekt, voegt hij daaraan toe.

Het enige andere pygmee-zeepaardje dat niet in de Koraaldriehoek leeft, is het Japanse pygmee-zeepaardje dat ook wel bekendstaat als ‘Japans varken’ en dat in augustus 2018 voor het eerst werd beschreven.

Hoewel de aantallen gewone zeepaardjes in veel gebieden zijn afgenomen doordat ze worden gevangen om te worden gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunst en te worden verkocht voor aquaria, speelt dat probleem niet voor pygmee-zeepaardjes omdat die lastig te vinden zijn, aldus Short. Desondanks is de dichtheid van de populaties van sommige van deze soorten laag en zijn er onvoldoende gegevens om een idee te krijgen van hoeveel dieren er zijn, voegt Smith daaraan toe.

Deze vissen kunnen zich slechts over korte afstanden verplaatsen via de stroming. Uit het onderzoek blijkt dat Hippocampus nalu zich meer dan twaalf miljoen jaar geleden afsplitste van de voorouder van alle bekende pygmee-zeepaardjes.

“Dat betekent dat het zeer waarschijnlijk is dat er nog veel meer soorten pygmee-zeepaardjes zijn die nog niet zijn ontdekt in het westelijke deel van de Indische Oceaan en verder,” aldus Short.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com