China heeft een levenslijn uitgeworpen naar een van de meest verhandelde en bedreigde zoogdieren op aarde, het schubdier. Na tientallen jaren zijn de schubben van het dier niet opgenomen in de Chinese lijst van 2020 van goedgekeurde ingrediënten voor traditionele heelmiddelen. De schubben worden van oudsher in traditionele apotheken in China verkocht als legaal ingrediënt in heelmiddelen die bij alle mogelijke klachten zouden helpen, van problemen met de borstvoeding tot artritis.

Het gebruik van deze heelmiddelen heeft alle soorten schubdieren in de wereld – vier in Azië en vier in Afrika – tot op de rand van uitsterving gebracht. Elk jaar worden tienduizenden van de dieren, die doen denken aan geschubde miereneters, gedood om hun vlees, dat in China en Vietnam als delicatesse geldt, en ook om hun schubben. De gebogen plaatjes zijn opgebouwd uit keratine, dezelfde stof waaruit onze vingernagels bestaan.

“Het is verreweg de belangrijkste maatregel die genomen had kunnen worden om de schubdieren te redden,” zegt Peter Knights, directeur van de milieugroep WildAid, een organisatie die zich richt op het terugdringen van de vraag naar onderdelen van wilde dieren. “Het geeft het duidelijke signaal af dat er in de traditionele Chinese heelkunst alternatieven voor deze schubben zijn en dat het dus niet nodig is om schubdieren te doden,” zegt hij.

Het bericht dat de schubben niet langer in goedgekeurde heelmiddelen verwerkt mogen worden, volgt enkele dagen na de bekendmaking van China dat het land de beschermingsstatus van het dier in de bestaande wetgeving ter behoud van wilde dieren heeft verhoogd. Schubdieren vallen nu in ‘Klasse 1’, een status die ook is toegekend aan de in China zo geliefde reuzenpanda. De classificatie houdt in dat het dier op geen enkele wijze mag worden verhandeld of gebruikt.

China heeft zijn officiële farmacopee voor 2020 niet gepubliceerd of enig commentaar op het schrappen van de schubdierschubben uitgegeven. In plaats daarvan werd de nieuwe ontwikkeling voor het eerst gemeld door een Chinese krant over gezondheid.

“China maakt bekendmakingen als deze vaak wereldkundig via de pers, in plaats van in officiële verklaringen,” zegt Paul Thomson, directeur en medeoprichter van de in San Francisco gevestigde milieugroep Save Pangolins. Hij toont zich “voorzichtig optimistisch” over het onverwachte nieuws.

Bij het ter perse gaan van dit artikel hebben Chinese regeringsbeambten niet gereageerd op het verzoek van National Geographic om commentaar.

Velen vragen zich af wat de Chinese overheid zal doen met de voorraden aan schubdierschubben in het land. In het verleden hebben bedrijven na een verbod op producten van wilde dieren kunnen teren op oude voorraden, waardoor een dusdanig tweeslachtig signaal werd afgegeven dat de binnenlandse handel in sommige van die producten gewoon bleef doorgaan. Zo kregen bedrijven in 2006 toestemming om hun bestaande voorraden aan luipaardbotten te verkopen en hoefden ze daarbij niet te vermelden hoeveel van die botten ze in voorraad hadden, aldus Chris Hamley, schubdierexpert van de Londense milieugroep Environment Investigation Agency.

De internationale handel in schubdieren en schubdierschubben werd in 2017 verboden onder de ‘Conventie inzake de internationale handel in bedreigde soorten wilde fauna en flora’ (CITES).

Maar een formele bekendmaking van de Chinese overheid over het gebruik van oude voorraden aan schubdieren of het schrappen van schubdierschubben van de officiële lijst van toegestane geneesmiddelen zal waarschijnlijk worden vertraagd door een nieuwe controverse rond de zoogdiersoort. Volgens Thomson gaat namelijk het (tot nu toe onbewezen) gerucht dat er een verband zou bestaan tussen schubdieren die op de dierenmarkt van Wuhan zijn verkocht en de uitbraak van het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 onder mensen.

De meeste aanwijzingen wijzen op een verband tussen vleermuizen en de nieuwe ziekte, want in hoefijzerneuzen (een familie van vleermuizen) is een zeer verwant virus ontdekt. Onduidelijk is nog of er bij het overspringen van het virus van dieren op mensen nog een derde soort als tussenstadium betrokken is geweest – bijvoorbeeld het schubdier.

Lixin Huang, vicepresidente China van het in San Francisco gevestigde California Institute of Integral Studies, heeft de officiële farmacopee voor 2020 nog niet ingezien, maar ze is blij met de berichten over de aanpassing. Zij schrijft de ontwikkeling toe aan de inspanningen van milieugroepen die zich toeleggen op het redden van schubdieren en ook aan de druk die is ontstaan als gevolg van een mogelijk verband met het coronavirus. “Het coronavirus was eveneens een factor,” zegt zij.

Nadat de coronavirus-pandemie zich begin 2020 begon uit te breiden, verbood China de consumptie van wilde dieren en schrapte het land een groot aantal soorten van de lijst van wilde dieren die het land als inheems en dus eetbaar beschouwt. Maar het gebruik van sommige wilde dieren ten behoeve van traditionele heelmiddelen is nog steeds toegestaan.

De non-profitorganisatie Wildlife Watch is een onderzoeksjournalistiek project van de National Geographic Society en National Geographic Partners, met speciale aandacht voor wildcriminaliteit en de uitbuiting van wilde dieren. Lees meer op natgeo.nl/wildcriminaliteit.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com