De koraalduivel is een van de meest schadelijke invasieve soorten die op dit moment in de zee voorkomt. Inmiddels is hun leefgebied al zo ver naar het zuiden opgeschoven dat ze in Brazilië zijn beland.
Het leefgebied van koraalduivels breidt zich al jaren uit richting het zuiden. Ze werden in 1985 voor het eerst gevangen in de Golf van Mexico. Toen ging het om dieren die vermoedelijk waren vrijgelaten door handelaren in huisdieren. Het duurde niet lang voor de vissen ook werden gezien voor de Amerikaanse oostkust en in het Caribisch gebied. Rond 2010 bereikten ze de Zuid-Amerikaanse kusten.
Een tijd lang kwam de soort niet verder dan Venezuela en Trinidad en Tobago. Gedurende zo’n tien jaar vormden een aantal botsende stromingen en het zoetwater dat uit de Amazone de Atlantische Oceaan instroomde een geografische barrière, waardoor de vissen niet verder naar het zuiden konden oprukken. Maar rond 2020, toen er vanwege de coronapandemie minder wetenschappers waren die erop letten, begonnen de koraalduivels langs de barrière te glippen en zuidwaarts te trekken.
Inmiddels zijn er al tientallen koraalduivels waargenomen langs 240 kilometer kustlijn van Brazilië, volgens een recent onderzoek waarover een artikel verscheen in Frontiers in Marine Science. Tussen maart en mei van dit jaar, toen het water helder genoeg was om de vissen te volgen, maakten onderzoekers en vissers melding van 72 dieren die dicht bij elkaar voorkwamen. Zo’n hoge concentratie duidt erop dat de dieren erin zijn geslaagd nieuwe populaties te vestigen. Dat is een gevaarlijk en vaak onomkeerbaar proces bij invasieve soorten.
‘Sinds maart 2022 zijn koraalduivels erin geslaagd om zich te verplaatsen langs 700 kilometer kustlijn,’ zegt marien ecoloog Marcelo Soares, die de leiding had over het recente onderzoek. Hij meldde daarnaast dat het inmiddels om ruim driehonderd vissen gaat. ‘We verwachten dat de koraalduivels binnen twee jaar ook oprukken langs de overige 6.000 kilometer van de Braziliaanse kust als er niet snel actie wordt ondernomen.’
Voor veel wetenschappers was de vraag niet of de soort verder naar het zuiden zou trekken maar wanneer.
‘We wisten dat ze zich pijlsnel zouden verspreiden als ze eenmaal die barrière van de Amazone hadden geslecht,’ aldus aquatisch ecoloog Osmar Luiz van de Australische Charles Darwin University, die niet betrokken was bij de studie.
De schadelijkste invasieve vis
Koraalduivels, die van oorsprong voorkomen in de Indische Oceaan en het zuidwestelijke deel van de Grote Oceaan, zijn zeer destructief; ze hebben een verwoestend effect op de lokale ecosystemen waarin ze opduiken. Ze eten de inheemse vissen op en verstoren de voedselketens. Het heeft ze een reputatie opgeleverd van een van de meest schadelijke invasieve vissoorten. Koraalduivels hebben zich niet alleen richting Brazilië verspreid; via de Indische Oceaan en het Suezkanaal hebben zich ook populaties gevestigd in de Middellandse Zee. Luiz stelt dat het hem niet zou verbazen als ze binnenkort West-Afrika bereiken, al ‘liftend’ op de stromingen vanaf de Braziliaanse kust.
Een van de redenen dat ze zo schadelijk zijn is dat ze elke twee tot vier dagen duizenden eitjes leggen. Ze beschikken over giftige stekels op hun rug en zijn goed in staat zich aan te passen aan verschillende omgevingen en soorten voedsel. De miljoenen larven van de dieren worden over grote afstanden verspreid via stromingen, en soms zelfs via orkanen. Maar het grootste probleem is dat ze maar weinig natuurlijke vijanden kennen in de gebieden waar ze binnendringen en dat vaak wordt onderschat welk risico ze vormen.
‘Ze hebben een heleboel eigenschappen die ze als soort succesvol maken,’ aldus marien ecoloog Nicola Smith van de Canadese University of British Columbia die niet betrokken was bij het recente onderzoek. ‘Het verbaast me niks dat ze langs de Atlantische kust afzakken en inmiddels in Brazilië zijn beland.’
‘Koraalduivels zijn fanatieke roofdieren,’ vertelt Soares. Een invasie van de vissen kan een bedreiging vormen voor kwetsbare soorten. Als er van een bepaalde prooisoort nog maar weinig dieren over zijn, stappen andere jagers vaak over op andere soorten met meer exemplaren. Dat geldt niet voor koraalduivels; die blijven onvermoeibaar tot ze ook de laatste dieren van een soort hebben verorberd.
Deze eigenschap maakt de koraalduivels extra gevaarlijk voor endemische soorten, die slechts in één bepaald gebied leven. En Brazilië kent talloze van dergelijke endemische soorten.
Koraalduivels in Brazilië
Soares en zijn collega’s maakten gebruik van gegevens van onderzoekers, vissers en socialemediaberichten bij hun onderzoek naar de toename van koraalduivels langs de Braziliaanse kust. Van de 72 dieren die werden gevonden tijdens het drie maanden durende onderzoek, bevond meer dan de helft zich in de buurt van door mensen gemaakte structuren zoals kunstmatige riffen, die door lokale bewoners worden gebruikt bij het vissen.
‘Dit zou wel eens weinig goeds kunnen betekenen voor de visserij,’ aldus Soares. ‘Langs de Braziliaanse kust wordt veel gevist door de plaatselijke bevolking. Dat is belangrijk voor de voedselvoorziening in dit gebied met grote sociale ongelijkheid.’
Het aantal snappers en tandbaarzen, twee vissoorten die economisch van belang zijn, zou drastisch kunnen afnemen. In de Bahama’s, bijvoorbeeld, lieten de koraalduivels zo weinig tandbaarzen over dat er een visverbod voor deze vissen werd ingesteld. (Inmiddels zijn de aantallen tandbaarzen zich eindelijk weer aan het herstellen.)
Bij het onderzoek werden de koraalduivels aangetroffen in troebel water met veel sediment. De gangbare methode voor het binnen de perken houden van invasieve soorten, harpoenvissen (waarbij jagers onder water pijlen afschieten waarmee ze de vissen spiesen), wordt daardoor veel lastiger.
Uit een recent onderzoek bleek dat minstens endemische 29 vissoorten die voorkomen voor de kust van Brazilië risico lopen ten prooi te vallen aan koraalduivels. De Haemulon squamipinna, een wit visje met gele strepen dat van belang is door de plaatselijke visserij, is daar een voorbeeld van. Honderden kilometers uit de kust leven rond rotseilanden zoals die van de archipel Fernando de Noronha talloze soorten die slechts een heel klein leefgebied kennen. Volgens Luiz gaat het bij sommige soorten om slechts enkele vierkante meters.
‘We weten nog niet alles van de biodiversiteit in zee, vooral als het om zeldzame en moeilijk te vinden soorten gaat,’ aldus Soares. ‘Als er even grote populaties van koraalduivels komen als in het Caribisch gebied, kan het heel goed zijn dat dit ten koste gaat van dergelijke soorten.’
Nu er populaties koraalduivels zijn langs de kust van Brazilië, zullen ze zich onherroepelijk verder gaan verspreiden.
‘Als koraalduivels zich eenmaal hebben gevestigd, kun je zoveel blijven vissen als je wilt,’ aldus Smith. ‘Je gaat het verliezen, want ze blijven zich voortplanten en de gedode dieren vervangen.’
De uitdaging van het temmen van koraalduivels
Bij andere vissoorten zou het verwijderen van exemplaren van die soort uit een gebied leiden tot een lagere populatiedichtheid. Maar dat gaat niet op voor koraalduivels, zegt Smith.
‘Zodra je vissen uit de weg ruimt, komen er weer nieuwe voor in de plaats,’ aldus Smith. ‘Hoe meer je er doodt, hoe meer er uit de diepte naar boven komen om de soort weer aan te vullen.’ Dat kan omdat koraalduivels zich vaak verplaatsen naar plekken met weinig soortgenoten.
Een van de manieren waarop mensen proberen de aantallen koraalduivels binnen de perken te houden is via viswedstrijden. Op die manier kunnen snel veel exemplaren uit een groot gebied worden verwijderd. Een andere manier is met speciale fuiken voor koraalduivels, hoewel ongeveer de helft van de gevangen vissen daaruit ontsnapt, volgens Smith. Daarnaast doen koks hun best om de koraalduivel populair te maken als gerecht.
Maar het valt nog niet mee om een invasieve vissoort met giftige stekels tot een plaatselijke lekkernij te maken. Mensen denken vaak dat het gevaarlijk is om koraalduivels te eten. Bovendien kost het vanwege hun gevaarlijke stekels meer tijd om ze met een speer te vangen en zijn hun filets weliswaar lekker, maar nogal klein.
Maar volgens Smith zijn ze zeker de moeite waard.
‘Ik heb er al heel veel gegeten. Ze zijn lekker, ze smaken een beetje zoals tandbaarzen,’ vertelt hij.
Hoewel het waarschijnlijk niet veel zin heeft om te proberen ze helemaal uit te roeien, zou het indammen van hun populaties mogelijk de schade aan inheemse vissoorten kunnen beperken. Volgens Luiz is het van belang om de verdere verplaatsing van de koraalduivels te volgen, om zo te voorkomen dat ze nieuwe populaties kunnen vestigen. Daarbij moeten met name ook locaties ver voor de kust worden gemonitord, zoals afgelegen archipels die niet vaak worden bezocht door vissers of toeristen.
Het is een kwestie van leven of dood voor de inheemse soorten in Brazilië.
‘Wat betreft beheer hebben we het maximale bereikt als we kunnen voorkomen dat een inheemse soort door hun toedoen uitsterft,’ aldus Luiz.
