In de tropische bossen van Sub-Saharaans Afrika sluipt een wilde kat rond die zichzelf maar heel zelden laat zien. Het dier is gedrongen en gespierd en heeft een vacht die verschillende kleuren kan hebben, waaronder oranje, grijs, zwart en bedekt met stippen.

De Afrikaanse goudkat (Profelis aurata) is de onbekendste katachtige van het continent – er zijn rangers met dertig jaar ervaring die het dier nog nooit hebben gezien. Dat is precies wat natuurbeschermer Badru Mugerwa zo aansprak toen hij in 2010 begon met zijn onderzoek naar de soort.

‘Het intrigeert me dat er vrijwel niks bekend is over deze soort,’ zegt Mugerwa, oprichter en directeur van de non-profit Embaka, naar het naam voor de Afrikaanse goudkat in de Bantoetaal Kiga. ‘Ik zie het als mijn missie om meer te weten te komen en die informatie met de wereld te delen.’

Wat is de grootste bedreiging voor de goudkat?

Dat is extra belangrijk omdat zowel de West- als Oost-Afrikaanse ondersoort van deze schuwe katachtige in aantal afneemt, vooral door grootschalige ontbossing en illegale vallen die zijn geplaatst om antilopen en ander wild te vangen. De International Union for Conservation of Nature bestempelt de soort als ‘kwetsbaar’ in de 21 landen waar het dier leeft, van Senegal tot Kenia.

In 2012 en 2013 plaatste Mugerwa een groot netwerk van cameravallen in het Bwindi Impenetrable National Park in Oeganda om de dieren te monitoren. Zo werd duidelijk dat de katten het nationaal park blijven over het algemeen niet verlaten en nauwelijks in groepen jagen. De soort eet vooral kleine zoogdieren, die ze eerst in het nauw drijven en vervolgens aanvallen. Uit de data bleek dat er in het nationaal park gemiddeld één goudkat per zestien vierkante kilometer leeft. Een stabiel aantal, aldus Mugerwa.

Toch kwam hij ook tot een verontrustende conclusie: in een jaar tijd vielen 81 katten ten prooi aan illegale vallen die waren neergezet voor onder andere antilopen. ‘Het veranderde mijn kijk op natuurbehoud,’ zegt Mugerwa. Daarop kwam hij met een nieuw plan om de Afrikaanse goudkat te redden.

Een reddingsplan voor de Afrikaanse goudkat

Toen Mugerwa sprak met Oegandezen die in het leefgebied van de goudkat wonen, bleken zij over het algemeen positief over de aanwezigheid van de Afrikaanse goudkat. Toch waren ze niet zomaar bereid om het plaatsen van vallen te stoppen, omdat daarmee hun inkomen en voedselproductie in gevaar zou komen. In 2020 lanceerden Mugerwa en zijn collega’s daarom het programma Piglets for Bushmeat, waarbij het houden van varkens moest dienen als alternatief voor de illegale jacht op wild.

Het werkt zo: een familie ontvangt van Embaka een zwanger varken. In ruil daarvoor belooft de familie geen vallen te zetten. Wanneer het varken jongen krijgt, doneren ze een deel van de biggetjes aan de buren. Zo kan de hele gemeenschap varkens houden – en eten. Sinds 2020 heeft de organisatie 53 dieren gedoneerd, een groep die inmiddels is uitgegroeid tot 102 dieren verspreid over 62 families, aldus Mugerwa.

‘Het idee is dat iedereen in de gemeenschap profiteert van de voordelen van natuurbehoud,’ zegt hij. Ook lukte het hem meer dan 1700 mensen te mobiliseren die zich inzetten om stroperij een halt toe te roepen. Sinds het programma is opgezet, werd geen van de deelnemende families betrapt op het zetten van vallen, zegt Mugerwa – bewijs dat het programma werkt.

Bekijk hieronder unieke beelden van de Afrikaanse goudkat, gemaakt met cameravallen.