Een groep orka’s heeft voor de kust van de Golf van Californië een jonge witte haai (ook wel mensenhaai genoemd) opgejaagd, verlamd en vervolgens zijn lever uit zijn lichaam gebeten. Onderzoekers beschreven deze uitzonderlijke jacht eerder deze maand in het vakblad Frontiers in Marine Science. Het is de eerste keer dat dit gedrag in de Golf van Californië is waargenomen, en pas de tweede keer wereldwijd.

Zeldzame beelden

Er is de afgelopen jaren steeds meer bekend geworden over orka’s die op witte haaien jagen. ‘De beelden die voor deze studie zijn verkregen zijn ongelooflijk,’ zegt Isabella Reeves, roofdierbioloog aan Flinders University (Australië), die niet bij het onderzoek betrokken was. Vooral het feit dat de orka’s de prooi met elkaar deelden, maakt de waarneming uitzonderlijk. ‘Er zijn maar heel weinig momenten vastgelegd waarop we dat zien gebeuren, en al helemaal niet op deze manier.’

Leestip: Dit dier heeft een ingebouwde ‘taser’ om haaien te verjagen

Onderzoekers Erick Higuera en Francesca Pancaldi en hun team observeren al sinds 2018 een groep orka’s in de Golf van Californië. Ze noemen hen de groep van Moctezuma, vernoemd naar een mannetje dat in 1992 werd gespot en de naam kreeg van een Azteekse keizer. Door de jaren heen zagen de onderzoekers hoe de dieren verschillende jachttechnieken inzetten en een breed scala aan prooien aanvallen, van roggen tot walvishaaien.

Verlammen en bijten

In augustus 2020 volgde het team de groep orka’s tijdens de jacht. Higuera pakte snel zijn drone om het schouwspel te filmen. ‘Op de monitor van de drone zag ik dat ze op een haai jaagden, maar ik kon niet zien op wat voor soort,’ herinnert hij zich. Tijdens de jachtsessie van dertig minuten pakte de groep twee haaien. Toen Higuera een paar dagen later het beeldmateriaal bekeek, zag hij iets wat hij niet had verwacht: het ging om jonge witte haaien.

Een witte haai van zo’n twee meter uitschakelen vereist precisie. De orka’s moeten hem eerst bijten en vervolgens proberen op zijn rug te draaien. In die positie raakt de haai in een soort verlamming, waardoor de orka’s hem veilig kunnen aanpakken zonder het risico zelf te worden gebeten.

Leestip: De haai lijdt onder zijn imago. Deze foto’s bewijzen hoe mooi ze zijn

De dieren werkten opvallend gecoördineerd. Ze hielden om beurten de buik van de haai omhoog, en tegen het einde van de aanval trokken ze het dier onder water. Twee minuten later kwamen ze weer boven, en had één orka de vette, calorierijke lever in zijn bek. Het team zag hoe de dieren hun buit onderling doorgeven, een zeldzaam gedeeld maaltje.

Het team filmde de Moctezuma-groep nogmaals in augustus 2022. Toen jaagden ze ook op een jonge witte haai, op precies dezelfde locatie. Maar die keer zag het team niet dat de orka’s de haai op zijn rug draaiden om hem te doden.

Orka verjaagt witte haai

‘De video’s geven ons een heel duidelijk beeld van hoe de interactie verloopt, dat hebben we maar op een paar plekken ter wereld direct kunnen zien,’ zegt Alison Tower, marien bioloog aan Rhodes University (Zuid-Afrika), die niet betrokken was bij het onderzoek.

In Nieuw-Zeeland, de VS en Zuid-Afrika is vaker melding gemaakt van orka’s die op witte haaien jagen. Toen ging het voornamelijk om volwassen dieren, die maar liefst vier tot vijf meter lang kunnen worden. Uit onderzoeken blijkt dat wanneer een witte haai is gegrepen door een orka, andere witte haaien die locatie massaal verlaten om het roofdier te ontwijken.

Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!

De Moctezuma-groep lijkt specifiek op jonge dieren te jagen, zegt Higuera. ‘Het kan zijn dat ze naar deze locatie komen om op jonge witte haaien te jagen,’ waarschijnlijk omdat die makkelijker te vangen zijn dan volwassen haaien. Jonge haaien zijn wellicht wat naïever en weten niet goed hoe ze een orka – hun enige vijand – kunnen ontwijken. Higuera: ‘Maar ik sluit niet uit dat de groep ook op volwassen en bijna-volwassen exemplaren jaagt. We hebben het alleen nog niet gezien.’

Kraamkamers verplaatsen

Het kan zijn dat klimaatverandering een rol speelt in deze zeldzame ‘ontmoeting’ tussen de witte haai en orka. Wetenschappers zeggen dat door het opwarmende zeewater en andere factoren de kraamkamers van de haaien zich verplaatsen. Daardoor neemt hun aanwezigheid in de Golf van Californië toe, evenals de kans voor orka’s om een sappige jonge witte haai te verorberen.

Maar Reeves merkt op dat het nog te vroeg is om conclusies te trekken over het ‘waarom’ van de jacht op de witte haai in deze regio. ‘Het is complex, en we moeten niet het risico nemen zaken te simplificeren.’

Leestip: Deze orka doodt in zijn eentje een witte haai – en dat is een primeur

Aan de andere kant zegt Towner, die haar doctoraalscriptie schreef over orka’s die witte haaien verjagen in Zuid-Afrika, dat het gedrag een groot probleem kan vormen voor de wittehaaipopulaties. Zeker als de jacht vaker voor gaat komen.

‘Witte haaien worden maar langzaam volwassen, leven lang en produceren weinig nageslacht, dus ze zijn erg kwetsbaar voor risicofactoren,’ vertelt ze. In Zuid-Afrika bijvoorbeeld, zijn witte haaien op sommige locaties al verdwenen vanwege orka-aanvallen. ‘Ze kunnen zich verplaatsen naar locaties waar de risico’s van de visserij of haaienbestrijdingsmiddelen groter zijn, dus de indirecte gevolgen zijn net zo belangrijk als de jacht zelf.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!