Lange tijd geloofden wetenschappers dat geen enkel zeedier veilig was voor de grote, hongerige haaien, die krachtige kaken hebben en bestand zijn tegen grote hoeveelheden gifstoffen. Maar nu blijkt er minimaal één groep dieren te zijn die zo geëvolueerd is, dat ze weten te ontsnappen aan de veelvraten bovenaan de voedselketen: sidderroggen.

In een nieuw onderzoek ontdekten wetenschappers dat sidderroggen zowel tijgerhaaien als witte haaien wegjagen door hen te raken met krachtige elektrische ontladingen. De roggen stonden al bekend om hun ingebouwde ‘tasers’ die ze gebruiken om zelf te jagen, maar dit is het eerste onderzoek dat aantoont dat ze de schokken ook inzetten bij zelfverdediging.

‘Het leek me eerst onlogisch dat de elektrische ontlading die deze dieren uitstoten heel nuttig zou zijn als afschrikmiddel tegen roofdieren. Maar nu ben ik overtuigd,’ zegt hoofdonderzoeker Yannis Papastamatiou, ecoloog van Florida International University (VS), waar hij zich verdiept in haaien en andere zeeroofdieren.

Schokkende krachten

De sidderroggen, die zich meestal in oceanen met gematigde of tropische temperaturen bevinden, worden over het algemeen nog geen meter lang. Maar sommige soorten, zoals de zwarte sidderrog (Tetronarce nobiliana) kan wel 180 centimeter lang worden en negentig kilogram wegen.

Leestip: De haai lijdt onder zijn imago. Deze foto’s bewijzen hoe mooi ze zijn

De grootste sidderroggen kunnen elektrische ontladingen van meer dan tweehonderd volt produceren, genoeg om een mens van zijn sokken te blazen. Niervormige organen aan de zijkanten van hun hoofd worden aangespoord door het zenuwstelsel en laten geladen ionen los, vaak met als doel een kleiner dier te overmeesteren.

Camerabeelden

Papastamatiou zag de zelfverdedigingstactiek voor het eerst toen hij onderzoek deed naar de voedergewoonten van witte haaien voor de kust van het Guadalupe-eiland (Mexico) in 2018. Hiervoor maakten hij en zijn collega’s camera’s vast aan de rugvinnen van zes haaien.

In een video werd een witte haai benaderd door een Pacifische sidderrog (Tetronarce californica). Toen de haai dichterbij kwam, nam de rog dezelfde houding aan als wanneer hij een prooi een schok toedient.

Leestip: Deze orka doodt in zijn eentje een witte haai – en dat is een primeur

‘Opeens schoot de haai weg,’ herinnert Papastamatiou zich. Twee minuten later kwam de haai terug, maar zwom dit keer langs de rog. De haai had waarschijnlijk z’n lesje wel geleerd.

Haaien hebben een uniek zintuigstelsel waarmee ze de zwakke elektrische velden, die ieder levend wezen uitstoot, kunnen aanvoelen. Hierdoor zijn ze extra gevoelig voor elektriciteit. Maar haaien eten alles, dus waren de onderzoekers sceptisch: was dit puur toeval?

Geen toeval

Dat veranderde in 2024, toen duikinstructeur Ali Ansaar een vergelijkbaar tafereel zag in Fuvahmulah (Maldiven), tussen een Perzische Golfsidderrog (Torpedo sinuspersici) en een tijgerhaai. Hierdoor was Papastamatiou overtuigd: wat hij had gezien, was geen toeval.

Als deel van het huidige onderzoek analyseerden Papastamatiou en zijn collega’s oud videomateriaal, waarop ze nog meer voorbeelden van dit gedrag vonden. Om het verschil tussen aanvallende en verdedigende schokken te zien, boden de onderzoekers de roggen verse vis of porden ze hen op de rug met een stok. De roggen stootten in beide gevallen even sterke elektrische ontladingen uit, maar het porren zorgde ervoor dat ze kortere, snellere ontladingen uitstootten.

‘Het is logisch dat ze bij verdediging gaan voor een snelle schok,’ zegt Papastamatiou. ‘De roggen hebben een soort batterij, die ook weer moet opladen.’

Een lesje haaien verjagen

Dit onderzoek focuste zich alleen op de Pacifische sidderrog en Perzische Golfsidderrog; er moet meer onderzoek komen om te achterhalen of alle sidderroggen grote haaien kunnen verjagen. Of het een sidderrog lukt om een haai weg te jagen, is waarschijnlijk afhankelijk van hoe groot de rog is, zegt Dave Ebert, haaiwetenschapper aan San Jose State University (VS).

Leestip: De Groenlandse haai kan eeuwenoud worden. We beginnen eindelijk te begrijpen hoe

Ebert heeft al eens andere soorten sidderroggen aangetroffen in de magen van grote haaien. ‘Als ze klein genoeg zijn, denk ik dat de haaien ze waarschijnlijk gewoon opeten.’ Kleine of jonge haaien stoten wellicht niet genoeg elektriciteit uit om de haaien af te schrikken.

De onderzoekers geloven dat deze uitkomsten ons niet alleen meer vertellen over de verdedigingstactieken van sidderroggen, maar ook dat het geven van stroomstoten een effectieve manier is om grote haaien te verjagen. Maar bovenal bevestigt het dat sidderroggen niet met zich laten sollen. Ebert zegt: ‘Ze zullen niet snel aanvallen, maar als je ze lastigvalt, zul je versteld staan.’

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!