In heel het dierenrijk bestaat slechts één familie waarin niet het vrouwtje, maar het mannetje zwanger kan worden: Syngnathidae. Tot deze bijzondere groep behoort ook het zeepaardje (Hippocampus). Het mannetje broedt de embryo’s twee tot zes weken uit in een buidel op zijn buik. En nu krijgen wetenschappers eindelijk zicht op hoe deze unieke vorm van zwangerschap precies werkt.
Bijzonder paringsgedrag
Los van de omgekeerde zwangerschap zijn de paringsgebruiken van zeepaardjes een van de bijzonderste die je tegen kunt komen. Zo staan de dieren bekend om hun monogamie: in veel gevallen blijven zeepaardjes een heel paarseizoen samen, en soms zelfs hun hele leven lang. Hierbij concurreren de vrouwtjes met elkaar, en is de partnerkeuze aan de mannetjes.
Om de band tussen partners te versterken, zoeken deze kleine zeedieren elkaar herhaaldelijk op voor een belangrijk ritueel: de ochtenddans. Tijdens deze dans zwemmen de zeepaardjes zij aan zij, houden elkaars staart vast en kunnen zelfs van kleur veranderen. Na een periode van hechting legt het vrouwtje haar eitjes.
Leestip: Paren onder water is knap lastig – zo lukt het deze 5 dieren toch
Die eitjes worden niet in het water vrijgelaten zoals bij veel andere vissoorten, maar komen terecht in de broedbuidel van het mannetje. In die buidel kan het mannetje de eitjes bevruchten, voeden en dragen tot het moment waarop ze uitkomen. Daarna is het ieder zeepaardje voor zich: de pasgeboren zeepaardjes drijven weg en moeten direct zien te overleven.
Waarom wordt het mannetje zwanger?
Lange tijd bogen wetenschappers zich over de vraag waarom deze rolverdeling bij zeepaardjes zo sterk afwijkt van die bij andere diersoorten. Sommige onderzoekers vermoeden dat het te maken heeft met de kortere geboorte-intervallen: vrouwelijke zeepaardjes kunnen direct na het afzetten van de eitjes hun energie steken in het produceren van een nieuwe eieren, waardoor er meer nakomelingen per seizoen kunnen ontstaan.
Wil je niets missen van onze verhalen? Volg National Geographic op Google Discover en zie onze verhalen vaker terug in je Google-feed!
Maar die verklaring vertelt nog niet het hele verhaal. De rolverwisseling gaat namelijk ook gepaard met grote biologische verschillen. In recent onderzoek van Yali Liu en collega’s (Chinese Academy of Sciences), in november gepubliceerd in Nature Ecology & Evolution, probeerden wetenschappers te achterhalen hoe het mannelijke lichaam überhaupt in staat is om een zwangerschapsachtig orgaan te vormen.
Hoe de broedbuidel ontstaat
Daarbij ontdekten ze dat de mannelijke broedbuidel een hormonaal gestuurd systeem is dat verrassend veel weg heeft van zwangerschap bij vrouwelijke dieren. Bij de meeste zwangerschappen speelt het vrouwelijk hormoon een centrale rol, maar bij zeepaardjes blijkt het mannelijke hormoon dit proces juist in gang te zetten.
Leestip: 5 bijzondere zeedieren waarvan je niet wist dat ze echt bestaan
Dat hormoon activeert een reeks genen die ervoor zorgen dat huidcellen op de buik van het mannetje zich ontwikkelen tot weefsel dat zuurstof en voedingsstoffen kan uitwisselen met de embryo’s. Dat systeem lijkt erg op de vorming van een placenta, maar dan volledig in de huid van de vader.
De onderzoekers benadrukken hoe uniek deze rolomkering is in het dierenrijk: hoewel zwangerschap door de evolutie heen meer dan 150 keer onafhankelijk van elkaar is ontstaan, gebeurt dat vrijwel altijd bij vrouwtjes. Zeepaardjes doorbreken dat patroon. Daarmee zorgen ze voor een van de opvallendste uitzonderingen in de evolutie.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
